بررسی سیر تحول و تطور در مقتل نویسی«با تاکید بر مقتل تذکره الشهدا»

مقتل نگاری شیوه ای از تاریخ نگاری اسلامی است که بخش قابل توجهی از آن به گزارش و شرح وقایع گشته شدگان اهل بیت (علیهم السلام) و به طور خاص به جریان شهادت امام حسین (علیه السلام) و یارانش اختصاص یافته است. از طریق تطبیق و سنجشنگاشته های تاریخ عاشورا می توان دریافت که اهتمام نخستین مقتل نگاران، به ثبت وقایع و رویدادها با رویکرد عقلانی، سبب شده کمابیش کتاب های معتبر و ارزش مندی را ارائه کنند، اما از قرن چهارم به بعد، نگرش عاطفی و حماسی به واقعه عاشورا سبب تالیف مقاتل غیر عقلانی تر و به تبع ورود آسیب های متعدد به مقتل نگاری حسین بن علی (علیه السلام)، گردید.بر این اساس، رویکرد غیر تاریخی مقتل نگاران در کنار نابود شدن برخی از منابع معتبر تاریخ عاشورا، سبب کاهش اعتبار آثار تاریخی متعلق به قرن چهارم هجری به بعد شده است. می توان گفت، انحراف در روند مقتل نگاری با نگارش کتاب هایی چون روضه الشهدای ملا حسین واعظ کاشفی شدت یافت و زمینه بروز تحریفات در مقاتل بعدی، از قبیل تذکره الشهدای ملا حبیب الله کاشانی نیز فراهمگردید.کتاب تذکره الشهداء نوشته ملا حبیب الله کاشانی (متوفای ۱۳۴۰ ه ق)، علی رغم ضعف اتقان و استناد تاریخی و روایی، یکی از آثاری است که در سده اخیر به عنوان منبع و مرجع مقتل شناخته شده است و در تولید، تثبیت و ترویج تحریف های عاشورایی سهم بسزایی داشته است.این مقاله ضمن معرفی، نقد و بررسی منبع یاد شده در حوزه مقتل نگاری امام حسین (علیه السلام)، به روش تاریخ نگاری کاشانی که به نوعی بر فضای فکری جامعه خود و حتی در زمان های بعد نیز تاثیر گذاشته، پرداخته و اخبار و گزارش های نادرست و غیر معتبری که در این مقتل راه یافته و با فلسفه قیام امام حسین (علیه السلام) تعارض داشته را شناسایی و پالایش نموده است. بر اساس بررسی های صورت گرفته، می توان گفت که تحریف های موجود در کتاب تذکره الشهداء، عمدتا برآیند آثار تحریف یافته پیشین بوده است، همچنین رویکرد احساسی نویسنده تحت تاثیر شرایط زمانه، فاصله گرفتن وی از منابع اولیه، سهل انگاری در نگارش اخبارعاشورا و دخالت ذوق و سلیقه شخصی در تاریخ نگاری در ورود آسیب های متنی به اثر مزبور تاثیر بسزایی داشته است.

کلیدواژه ها:

تحریف زدایی ، مقتل الحسین (علیه السلام) ، تذکره الشهدا ، ملا حبیب الله کاشانی