تحلیل بوم شناختی تعاملات و عملکرد بین المللی دانشگاه ها

هدف: در عصر حاضر که به عصر دانش مشهور است، توسعه و رقابت پذیری کشورها و ملت ها به تولید، رسانش و بهره برداری اثربخش و ثمربخش از دانش و فناوری وابسته است. این فعالیت ها تماما در اکوسیستمی به نام «اکوسیستم توسعه دانایی» شکل می گیرند و گسترش می یابند. دانشگاه ها کانون این نوع اکوسیستم ها هستند. تعاملات و عملکرد دانشگاه ها نقش بسیار تعیین کننده در عملکرد این اکوسیستم ها دارند. تعاملات و عملکرد یک دانشگاه در دو سطح ملی  و بین المللی قابل تحلیل و تبین است.  تاکنون پژوهش گران و سیاست گذاران عمدتا دسترسی به منابع و امکانات مادی و  فیزیکی را در تعیین عملکرد بین المللی دانشگاه ها مورد توجه قرار داده اند و به نقش زیست بوم دانشگاه بی توجه بودند. بنابراین، هدف مقاله حاضر تاکید بر زیست پذیری دانشگاه در زیست بوم و تحلیل بوم شناختی تعاملات و عملکرد بین المللی دانشگاه ها بوده است.مواد و روش ها: برای دستیابی به این هدف از رویکرد توصیفی، روش تحقیق اسنادی، چارچوب مفهومی بوم شناسی دانش  و تحلیل های کمی آماری استفاده شده است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز در رابطه با متغیرهای «عملکرد بین المللی دانشگاه ها» که متغیرهای وابسته هستند، از گزارش رتبه بندی جهانی دانشگاه ها «QS» در سال ۲۰۲۴؛ و داده ها و اطلاعات مورد نیاز در رابطه متغیرهای مربوط به زیست بوم که متغیرهای مستقل هستند؛ از  گزارش های متنوع رتبه بندی کشورها در حوزه های مختلف زیست بوم (مانند نمایه آزادی اقتصادی، نمایه آزادی انسان، نمایه جهانی دانش و نمایه جهانی رقابت پذیری) بدست آمده است. رابطه بین این متغیرهای وابسته و مستقل با استفاده از تکنیک «مدل سازی معادلات ساختاری تعمیم یافته» تحلیل شده است.بحث و نتیجه گیری: یافته های مقاله از تحلیل های یاد شده نشان می دهند که برای دستیابی یک دانشگاه به عملکرد شایسته در عرصه جهانی، صرفا دسترسی به سرمایه ها، منابع و امکانات مادی کافی نیست؛ بلکه دستیابی یک دانشگاه به عملکرد شایسته در این عرصه، مستلزم زیست پذیری در یک زیست بوم شایسته است. یک زیست بوم شایسته حداقل دارای ۷ ویژگی اساسی است:۱. اقتصاد آزاد و رقابتی که در کشورهای پیشرفته جاری و ساری است؛ ۲. جامعه باز و آزاد که شرط لازم برای آزاداندیشی، آزادی علمی، آزادی بیان و رفتاری مبتنی بر عقلانیت، علم و اخلاق است؛ ۳. نظام سیاسی آزاد، با ثبات و پایدار که شرط لازم برای شکل گیری حکمرانی خوب است؛ ۴. رژیم نهادی شایسته که مولفه های اصلی حکمرانی خوب را در سطح خرد و کلان شکل می دهد؛ ۵. وجود فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته که تعاملات ملی و بین المللی دانشگاه ها تسهیل می کند؛۶. اقتصاد دانش پیشرفته که علاوه بر سرمایه های علمی، فرصت و ظرفیت تعاملات داخلی و بین المللی دانشگاه را گسترش می دهد؛ و در نهایت ۷. تعاملات و عملکرد شایسته در سطح ملی که منابع و امکانات بیشتری برای تعاملات بین المللی فراهم می کند.پیشنهادات سیاستی: با توجه به این نتایج، به رهبران، سیاست مداران و سیاست گذاران توسعه دانش بنیان به طور عام، و سیاست گذاران علم، فناوری و نوآوری به طور خاص در کشورهای در حال توسعه (بخصوص ایران)، پیشنهاد می شود اگر می خواهند دانشگاه های بالنده در عرصه جهانی داشته باشند اقدامات زیر را انجام دهند:۱. اصلاح قوانین و مقررات کشور در راستای آزاد و رقابتی سازی اقتصاد؛۲. اصلاح قوانین و مقررات کشور در راستای افزایش تعامل و هماهنگی با اقتصاد و جامعه جهانی؛۳. اصلاح سیاست های خارجی کشور در راستای ظهور فعال و موثر دانشگاه ها، سازمان های مردم نهاد و دولت در مجامع و سازمان های بین المللی ذی ربط؛ ۴. اصلاح قوانین و مقررات کشور در راستای باز و آزادسازی امور اجتماعی و فرهنگی جامعه؛۵. اصلاح قوانین و مقررات کشور در راستای استقرار اصول حکمرانی خوب در سطوح خرد و کلان؛ ۶. توسعه تعاملات جهانی دولت و دانشگاه ها براساس اصول حکمرانی خوب؛۷. افزایش سرمایه گذاری داخلی و خارجی برای گسترش و ارتقاء هرچه بیشتر فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ ۸. افزایش سرمایه گذاری داخلی و خارجی در تولید، توزیع، رسانش و استفاده دانش جدید؛  و در نهایت ۹. افزایش سرمایه گذاری داخلی و خارجی در سرمایه های علمی و فناوری های مورد استفاده در دانشگاه های کشور.

کلیدواژه ها:

عملکرد دانشگاه ، اکوسیستم دانش عملکرد دانشگاه ، رتبه بندی دانشگاه ها ، بوم شناسی دانش ، اکوسیستم دانش