مطالعه کارکرد خط کوفی تزیینی درطراحی پارچه و لباس مورد مطالعه سده سوم تا ششم ه.ق تمدن ایرانی- اسلامی

اولین رسانه ارتباطی انسان با جهان پیرامون خط است. شرح چگونگی شکل گیری خط در برخی فرهنگ های کهن از سرچشمه هایی چون افسانه و اسطوره نشات گرفته است. در این میان خط کوفی نوشتاری رسمی است که ریشه آن با مطالعه مستندات تاریخی قابل بررسی است. خط کوفی به عنوان نخستین خط کتابت آیات الهی در سده های نخست اسلام مورد استفاده قرار گرفت و به منظور توسعه خوانش صحیح آیات قرآن کاتبان بسیاری چون ابوالاسود دوئلی و شاگردانش بر سیر تحول و تکامل این خط تلاش فراوان نمودند. خط کوفی در اواخر سده سوم ه.ق با جایگزینی و توسعه خط نسخ به حاشیه رانده شد؛ اما به علت انعطاف پذیری گرافیکی و تنوع پذیری در نوشتار با نقوش تزیینی چون گیاهان، انواع گره های تزیینی و فرم های پیچیده دیگر تلفیق شد و به عنوان یک عنصر گرافیکی در بستر هنر های صناعی به ویژه منسوجات حضور یافت. با ظهور اسلام و تبیین احکام اسلامی پوشاک مسلمانان به لحاظ ساختار و محتوا تغییرات عمده ای یافت. در دوره اسلامی پارچه های پر نقش و نگاری که در عصر ساسانی بافته می شد ادامه داشت و با جایگزینی نقوش جدید کارکرد اسلامی یافت. پارچه پر نقش و نگار که «طراز» نام گرفت. به علت وجود ممنوعیت و محدودیت به ویژه در سده های نخستین در استفاده از تصاویر حیوان و انسان، نقوش گیاهی و خط جایگزین برخی از نقوش تزیینی در منسوجات اسلامی گردید. امویان و عباسیان با حمایت و توسعه کارگاه های پارچه بافی هنر و اقتصاد پارچه های طراز را توسعه دادند و از آن بهرمند شدند. در این دوران اهمیت و جایگاه نقش بستن نام افراد بر روی پارچه طراز به اندازه ضرب سکه با نام خلیفه بود. پارچه طراز تا ابتدا دوره صفوی کارکردی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی داشت. هر چند از و جه هنری و دینی آن نیز استفاده فراوانی شد؛ اما با شکل گیری حکومت صفوی خطوط دیگری چون نسخ جایگزین خط کوفی گردید.