واکاوی تطبیقی آثار اضطرار در قتل عمد از منظر حقوق کیفری ایران، کامن لا (انگلستان و آمریکا)

در اکثر نظام های حقوقی دنیا اضطرار (ضرورت) به عنوان یکی از عوامل سلب مسئولیت کیفری محسوب می شود. در نظام حقوقیایران و نظام حقوقی کامن لا نیز قضیه به همین منوال است. با این توضیح که شرایط تحقق اضطرار به عنوان یک عامل سلبمسئولیت کیفری در حقوق ایران در مقایسه با نظام های کیفری کامن لا تقریب مشابه است. و در برخی شرایط خاص, مرتکب قتلعمدی مجازات نخواهد شد. از جمله این شرایط، می توان به وضعیت اضطراری اشاره کرد. ولی با این وجود. یک فرق اساسی میاناضطرار در حقوق ایران با حقوق نظام های کیفری کامن لا (انگلیس آمریکا) از لحاظ قلمرو وجود دارد. یعنی اضطرار در نظام هایکیفری کامن لا، صرفا شامل خطر علیه تمامیت جسمانی (نفس و عضو) می شود ولی اضطرار در حقوق ایران علاوه بر خطر علیه(نفس و عضو) شامل مال نیز می شود. معیار تحقق اضطرار به عنوان یک عامل سلب مسئولیت کیفری در حقوق ایران و کامن لا،معیار نوعی بوده، و اینکه در حقوق ایران فتل عمد در حالت اضطرار رافع مسئولیت کیفری و مجازات نیست ولی در کامن لا این امردر موارد استثنایی به عنوان عامل رافع مسئولیت کیفری تلقی می شود. و همچنین معیار تشخیص تناسب بین خطر و جرم ارتکابیدر حقوق ایران و کامن لا بطور یکسان قاعده اهم و مهم است. به رغم وجود اطلاق در عبارات مورد استفاده مقنن ایرانی و نظامکامن لا در تشریح حالت ضرورت از حیث نوع جرم ارتکابی رویکرد فقه امامیه و نیز کامن لا درباره استماع دفاع اضطرار در قتلعمدی منفی است. در حقوق ایران رویه قضایی مرتبط با موضوع وجود ندارد. اما چنین می نماید که اکتر حقوقدانان ایرانی با استنادبه منابع فقهی، اعتقادی به مسموع بودن دفاع اضطرار در جرم قتل عمدی ندارند. با وجود این شاید بتوان با استناد به ادله ابرازی،تردیدهایی در عام الشمول بودن این اعتقاد ایجاد کرد. در نوشتار حاضر به بررسی تطبیقی آثار اضطرار در قتل عمد از منظر حقوقکیفری ایران، کامن لا (انگلستان و آمریکا) پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

اضطرار ، قتل عمد ، تمامیت جسمانی