اثر بوم شناختی گرادیان ارتفاعی بر فراوانی قارچ های چوب زی گونه راش در جنگل آموزشی پژوهشی دارابکلا ساری

سابقه و هدف: گرادیان ارتفاعی یکی از مهمترین فاکتورهای بوم شناختی در پراکنش انواع گونه های گیاهی مختلف در بوم سازگان جنگل است و مبدا ارتفاع از سطح دریا در ارتباط با اختلاف ارتفاع با آب های آزاد مطرح می شود. تغییر ارتفاع از سطح دریا با تغییر پوشش گیاهی می تواند در فراوانی قارچ های چوب زی تاثیرگذار باشد. این پژوهش با هدف اثر بوم شناختی گرادیان ارتفاعی بر فراوانی قارچ های چوب زی روی گونه راش در ارتفاعات مختلف انجام شد. مواد و روشها: در مجموع در راشستان خالص، به صورت تصادفی پانزده اصله خشک دار افتاده راش در سه گرادیان ارتفاعی (اول) ۵۵۰ تا ۶۵۰، (دوم) ۶۵۰ تا ۷۵۰ و (سوم) ۷۵۰ تا ۸۵۰ متر از سطح دریا در جنگل آموزشی و پژوهشی دارابکلا ساری انتخاب شد. به منظور جمع آوری نمونه قارچ های ماکروسکوپی چوب زی در هر مورد به دنبال مشاهده نمونه قارچی، هرنمونه به شکل سالم، کامل و مناسب برای شناسایی براساس خصوصیات مرفولوژیکی یا ریخت شناسی برداشت شد. مشخصات ارتفاع از سطح دریا و خشک دار با دستگاه موقعیت یاب ثبت شد و نمونه ها برای شناسایی به آزمایشگاه قارچ شناسی منتقل گردید. به منظور اندازه گیری اندام های میکروسکوپی از هریک از این اندام ها ۲۰ عدد با استفاده از میکروسکوپ دارای عدسی مدرج اندازه گیری شد. در نهایت به منظور تشخیص آرایه های مختلف قارچی، با در نظر گرفتن هر دو ویژگی ماکروسکوپی و میکروسکوپی و با استفاده از منابع مختلف شناسایی شد. برای دسته بندی فراوانی قارچ ها در گرادیان های ارتفاعی مختلف، محاسبات آماری و تجزیه خوشه در نرم افزار PAST به روش وارد و با استفاده از کمترین فاصله اقلیدسی انجام شد و تجزیه به مولفه های اصلی برای ارتفاعات مختلف، گونه و فراوانی، فراوانی نسبی و شاخص استاندارد در نرم افزار PAST با مقایسه دو گروه بندی قارچ ها بررسی شد. همچنین برای بررسی اختلاف ارتفاع تجزیه چندگانه و رسم پلات دوگانه در نرم افزار Minitab انجام شد تا از لحاظ ابر نقاط و پراکنش قارچ های چوب زی گروه بندی ها آشکار شوند. نتایج و یافتهها: نتایج به دست آمده نشان داد، به ترتیب در کلاسه های ارتفاعی اول، ۱۳ درصد، دوم ۳۰ درصد و سوم ۵۷ درصد از کل قارچ ها را شامل می شود. در کلاسه ارتفاعی اول قارچ Hypholoma fasciculare، در کلاسه دوم Trametes versicolor و در سوم Schizophyllum commune بیشترین فراوانی را داشتند. همچنین خانواده Polyporaceae، Xylariaceae، Ganodermataceae، Pleurotaceae و Schizophyllaceae بیشترین فراوانی و خانواده Pezizaceae و Hericiaceae کمترین فراوانی را داشته اند. نتایج نشان داد، در طبقه ارتفاعی ۵۵۰ تا ۶۵۰ متر از سطح دریا تعداد ۱۰ گونه پراکنش و در طبقه ارتفاعی ۶۵۰ تا ۷۵۰ متر از سطح دریا ۱۵ گونه و در طبقه ارتفاعی ۷۵۰ تا ۸۵۰ متر از سطح دریا ۲۲ گونه پراکنش داشتند. همچنین، بیشترین خانواده قارچ ها در طبقات ارتفاعی اول خانواده Meruliaceae و طبقه دوم و سوم Polyporacea بوده است. نتیجه آنالیز با Minitab نشان داد، پراکنش قارچ های چوب زی بین طبقه سوم و دوم با طبقه اول ارتفاعی تفاوت معنی داری داشت. نتیجه پژوهش اثر بوم شناسی گرادیان ارتفاعی، نشان داد، تجزیه با مولفه ها، تفاوت قارچ ها برای ارتفاعات مختلف ارتفاع از سطح دریا را نشان داد. این نتایج نشان داد، قارچ های Fomes fomentarius، Ganoderma lucidum، Stereum hirsutum، Daldinia concentrica، Pleurotus ostreatus، Trametes versicolor، Trichaptum biforme و Schizophyllum commune جزو گروه های مشابه بود که در هر سه کلاسه ارتفاعی پراکنش داشته اند و بیشتر از خانواده Polyporacae و راسته Polyporales بوده اند. نتیجهگیری: قارچ های ماکروسکوپی چوب زی جنگل در گرادیان های مختلف، پاسخ متفاوتی می دهند. نتایج این مطالعه نشان داد، گرادیان ارتفاعی با اختلاف ارتفاع ۳۰۰ متر، فراوانی قارچ های چوب زی را تحت تاثیر قرار می دهد و با افزایش ارتفاع از سطح دریا، فراوانی گونه های قارچ افزایش پیدا می کند.

کلیدواژه ها:

ارتفاع از سطح دریا ، بوم شناسی ، حفاظت ، ماکروسکوپی