بررسی ذخیره کربن لایه درختی در جنگل های شهرستان مریوان (مطالعه موردی: رویشگاه های گاران و دوله ناو)

سابقه و هدف: جنگل های ناحیه رویشی زاگرس با مساحتی بیش از ۵ میلیون هکتار و تامین بیش از ۴۰ درصد آب کشور، از نظر اکولوژیکی دارای اهمیت بالایی هستند. ۲۵۶ هزار هکتار از سطح استان کردستان را جنگل (۸/۸ درصد استان) پوشش داده است و سهم چشمگیری از ترسیب کربن استان را به خود اختصاص می دهد. دی اکسیدکربن اتمسفر در دهه های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. زی توده گیاهی و خاک تحت آن، در کاهش دی اکسید کربن جو، نقش بسیار مهمی دارند. اندام های هوایی درختان (لایه روی زمینی) سهم زیادی را در تولید زی توده و ذخیره کربن دارد. هدف از این پژوهش، بررسی ذخیره کربن لایه درختی در دو منطقه گاران (توده قرق و حفاظت شده) و دوله ناو (تیپیک جنگل های استان) بود.مواد و روش ها: برای اجرای این پژوهش، دو قطعه نمونه گاران و دوله ناو در شهرستان مریوان انتخاب شدند. در هر منطقه، یک قطعه نمونه مربعی شکل یک هکتاری پیاده شد و با روش آماربرداری صد در صد، مشخصه های کمی شامل گونه درختی، قطر برابر سینه، قطر یقه، ارتفاع کل درخت، ارتفاع تاج، قطر بزرگ تاج و قطر عمود بر آن اندازه گیری گردید. در هر دو قطعه نمونه از تنه و سرشاخه درختان نمونه برداری شد و برای این منظور، برای هر گونه درختی در هر قطعه نمونه سه درخت انتخاب و از تنه، سرشاخه های اصلی و فرعی درختان نمونه گیری شد. در آزمایشگاه وزن تر، وزن خشک و درصد کربن نمونه های چوب به روش سوزاندن نمونه های خشک شده در کوره الکتریکی محاسبه شد. سپس، زی توده روی زمینی درختان با استفاده معادلات آلومتریک محاسبه و در نهایت اندوخته کربن تمام درختان برآورد شد و پارامترهای کمی و میانگین زی توده روی زمینی و ذخیره کربن مقایسه شدند. از آزمون تی مستقل برای مقایسه پارامترهای کمی و ذخیره کربن در دو قطعه نمونه گاران و دوله ناو استفاده شد.نتایج و یافتهها: یافته های پژوهش نشان داد، مقدار زی توده روی زمینی در قطعه نمونه دوله ناو و گاران به ترتیب ۳/۴۵ و ۴/۴۱ تن در هکتار بود. در قطعه نمونه دوله ناو، دو گونه برودار و مازودار با مجموع ۶۸/۲۴ تن در هکتار، ۵/۵۴ درصد زی توده روی زمینی را به خود اختصاص داده بودند. اندوخته کربن روی زمینی در قطعه نمونه های دوله ناو و گاران به ترتیب ۴/۲۲ و ۳/۲۰ تن در هکتار محاسبه شد. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد، بین مشخصه های کمی قطر برابر سینه، ارتفاع کل، سطح تاج درختان، زیر توده روی زمینی و ذخیره کربن در دو قطعه نمونه اختلاف معنی دار وجود داشت. از سویی، سهم گونه مازودار از ترسیب کربن در قطعه نمونه های دوله ناو و گاران به ترتیب ۴۸/۶ و ۱۳/۹ تن در هکتار به دست آمد. از سوی دیگر، میانگین مشخصه های کمی شامل ارتفاع درخت (۷/۳ متر)، قطر برابر سینه (۷۹/۱۵ سانتی متر) و سطح تاج (۷۷/۶ مترمربع) درختان قطعه نمونه دوله ناو، بیشتر از قطعه نمونه گاران بود.نتیجه گیری: یافته های کلی پژوهش نشان داد، ذخیره کربن رویشگاه دوله ناو بیشتر از رویشگاه گاران بود. برای مدیریت بهینه این جنگل ها و افزایش ترسیب دی اکسیدکربن، پیشنهاد می گردد که عوامل تخریب جنگل (مانند توسعه زراعت زیراشکوب جنگل، چرای شدید و مازاد ظرفیت دام، مدیریت و کنترل آتش سوزی، زغال گیری و دیگر موارد) مدیریت و کنترل شوند. همچنین پیشنهاد می گردد، در مناطق تخریب شده اقدام به احیا و توسعه جنگل با استفاده از گونه های بومی (مازودار، برودار، وی ول و بنه) و مثمر دیم (بادام، سماق و سنجد) شود.

کلیدواژه ها:

زی توده روی زمینی ، معادله آلومتری ، مازودار ، لایه درختی