بررسی جمعیت آفت Malacosma castrensis (Linnaeus) (Lepidoptera: Lasiocampidae) در البرز مرکزی

سابقه و هدف: شناخت زیستگاه و چرخه حیات آفات، مبانی دانش کنترل جمعیت آفات را تشکیل می دهد و کاربرد آن در عملیات مبارزه با آفات دستاورد های مطلوب زیست محیطی و اقتصادی را برای جامعه به همراه دارد. در سال هایی که شرایط اقلیمی مساعد است فرصتی بهینه برای پوشش گیاهی و جمعیت حشرات گیاه خوار فراهم می شود، تا در افزایش جمعیت و پراکنش گسترده تر گونه خود بکوشند. بررسی دامنه کوه های البرز مرکزی در استان تهران در مناطق امامزاده هاشم و شمشک از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ نشان داد، گونه مرتعی Ferula ovina، در نواحی یادشده می روید و مهمترین آفت این گیاه، شب پره Malacosm castrensis می باشد که در مراحل لاروی آفت از این گیاه تغذیه می کند. حشرات ماده تخم های خود را بیشتر به طور گروهی در یک حلقه روی سطح به دور ساقه و شاخه های گیاه و درخت میزبان قرار می دهند و از این نظر به شب پره های تخم انگشتری نیز مشهورند.مواد و روشها: انبوهی جمعیت گونه  M. castrensisدر رویشگاه های گیاهی دامنه البرز جنوبی، به طور ویژه، در دو رویشگاه Ferula ovina واقع در دامنه های کوهستانی در مناطق امامزاده هاشم و شمشک مشاهده و بررسی شد. برای انجام این تحقیق، جمعیت لاروها به روش نمونه گیری سیستماتیک- تصادفی برآورد گردید. روش کار بدین شرح بود که در سه نوار فرضی موازی به فاصله ۵۰ متر از هم، به طول سیصد متر به سبک منظم تصادفی با فاصله ۱۰ متر، لاروهای M. castrensis روی گیاه میزبان انتخاب شد. پس از تهیه عکس، شمارش لاروها انجام شد و با تلفیق تراکم این گیاه در واحد سطح (گونه غالب دو زیستگاه مورد بررسی بود)، جمعیت لاروهای این گونه برآورد شد.نتایج و یافتهها: نتایج نشان داد، لارو شب پره ای با نام علمی M. castrensis، مهمترین آفت گیاه  F. ovinaدر مناطق یاد شده است. لاروها در طبقه ارتفاعی ۲۰۰۰ تا ۳۲۰۰ متر زیست و تغذیه می کنند و تغییرات میزان درصد شیب و جهت شیب محدودیتی برای حضور لارو این گونه شب پره ایجاد نمی کند. جمعیت متوسط این لاروها ۱۱۷۱۶۰۰ عدد در هکتار در منطقه امامزاده هاشم و ۶۹۱۲۰۰ عدد در منطقه شمشک بود. مشاهدات رفتار تغذیه ای لاروها در دو منطقه یکسان و گیاه F. ovina، غذای انحصاری آنها بود و درصد پوشش و تراکم گیاه میزبان در دو منطقه یکسان ارزیابی شد.نتیجهگیری: نتایج نشان داد، میزان فراوانی غذا نمی تواند عامل تفاوت جمعیت لاروهای M. castrensis در دو منطقه باشد. با توجه به مشابهت نمودارهای آمبروترمیک در دو منطقه، شاخص های کلان آب و هوایی نیز در دو منطقه یکسان ارزیابی شد. مشاهدات میدانی نیز در دو منطقه نشان داد، ذوب برف در منطقه امامزاده هاشم هفت تا ده روز نسبت به شمشک وقوع می یابد. بنابراین رویداد، انتساب تفاوت جمعیت در دو منطقه تحت بررسی را می توان به تفاوت های خرد دمایی در طول یک شبانه روز و طول دوره دوام یخ بندان در بهار نسبت داد. بنابراین، برای مهار جمعیت شب پره M. castrensis به وسیله پارازیتوئیدها، می توان دانش لازم برای کنترل خسارت این گونه را با روش های بدون کاربرد سموم فراهم نمود. بدین ترتیب با تحقیقات بیشتر درباره دو عامل مرتبط با بوم سازگان و اقلیم، می توان روش های مدیریت تلفیقی این شب پره را تکمیل کرد.

کلیدواژه ها:

آفت ، Ferula ovina ، حشرات مراتع ، لارو برگ خوار