نقش حکومت در اشاعه فرهنگی در ترکیه دوره مصطفی کمال

تاثیرپذیری فرهنگ ها امر طبیعی و تا حدودی غیرقابل اجتناب است و معمولا فرایندی است که از طریق هم­جواری و گسترش ارتباطات رخ می دهد. چنانچه در جهان اسلام معاصر ازجمله در ترکیه عثمانی به وضوح می توان گسترش فرهنگ غربی را در این فرایند مشاهده نمود. با روی کار آمدن کمال آتاترک (۱۸۸۱-۱۹۳۸م) در ترکیه با پدیده ای مواجهیم که خود حکومت با برنامه و دستور درصدد تسریع اشاعه فرهنگی است و می­توان از آن به اشاعه دستوری یاد نمود. پدیده اشاعه دستوری هرچند کم­وبیش در تمام قلمرو جهان اسلام مشاهده می­شود، اما پیشتاز این امر ترکیه زمان کمال آتاترک است که به صورت گسترده تمامی عرصه های فرهنگ سنتی - اسلامی در این زمان دستخوش تحول اساسی شد. وی توانست به­خصوص در عرصه آموزش جدید، ادبیات، هنر و ارتباطات تغییر نسبتا جدی را ایجاد نماید که در این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. برخلاف جاهای دیگر که برنامه اشاعه دستوری با شکست مواجه شد، در ترکیه  به­علت هم­جواری  با غرب و زمینه های سیاسی موجود به موفقیت نسبی انجامید. تلاش های مصطفی کمال در این عرصه هرچند در موارد بسیاری  مثبت و همگام با اقتضائات زمان بوده است، اما  بدان سبب که این  امر صرفا تقلیدی  بوده و ریشه ازخودبیگانگی می گرفت، آسیب های فرهنگی زیادی نیز به همراه داشت. به همین خاطر نمی توان آن را یک حرکت اصلاحی محض در راستای  بهبود فرهنگ جامعه اسلامی قلمداد نمود.

کلیدواژه ها:

اشاعه فرهنگی ، تحول فرهنگی ، ترکیه ، مصطفی کمال