بررسی انتساب صفات تعدی و ظلم به خداوند از منظر مفسران با تکیه بر دیدگاه طبرسی و فخر رازی

برخی از اوصافی که در قرآن کریم به خداوند نسبت داده شده است، زمینه انتساب ظلم و تعدی به ساحت قدسی پروردگار را فراهم می کند که از آن جمله می توان به استهزاء الهی، مکر، کید، اضلال و امداد در طغیان اشاره کرد. این نوع صفات اگر به معنای ظاهری آن حمل شود، منجر به وجود نقص برای خداوند می گردد. مقاله حاضر با هدف روشن نمودن مراد از آن صفات از نظر مفسران، با تکیه بر دیدگاه طبرسی و فخر رازی نگاشته شده است. روش مقاله، توصیفی-تحلیلی است و براساس یافته های تحقیق، می توان کاربرد واژه استهزاء برای خداوند را از باب مشاکله برشمرد و مقصود از آن را کیفر و مجازات مسخره کنندگان، تحقیر جایگاه و شان آنها، سلب توفیق و تایید الهی به شمار آورد. مکر و کید خداوند از باب مزاوجت کلام به کار رفته و آن تدبیری دقیق، حساب شده وعادلانه در عقوبت دشمنان خداوند است که مکرشوندگان از آن آگاهی ندارند. همچنین این نوع مکر و کید را می توان نوعی مهلت دادن واستدراج دانست. خداوند اضلال ابتدایی ندارد. ازاین رو اضلال الهی، نوعی مجازات است که بعد از کفران وعصیان محقق می شود. آن گاه که فردی خودش گمراهی را بخواهد و درآن پیش رود، خداوند اورا وانهاده و هدایت نمی کند و همین هدایت نکردن، خود نوعی گمراهی است. امداد در طغیان را نیز می توان نوعی مهلت دادن و استدراج دانست و این بدترین عذاب الهی است که در آیات متعدد و روایات معتبر، از آن به واگذاشتن انسان تعبیر شده است.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، تفسیر و تاویل ، صفات بشری ، صفات تعدی و ظلم ، طبرسی ، فخر رازی