بازنگری در ادله فقهی وجوب تقدم جان خود بر جان دیگری و کارکرد تربیتی آن

حفظ جان خود و دیگران، از مهم­ترین واجبات شرعی و بایسته ­های اخلاقی به شمار می­آید؛ در عین حال، گاه حفظ جان دیگران منوط به اقدامات منجر به مرگ خویشتن خواهد بود. روایی یا ناروایی چنین اقداماتی، مورد اتفاق فقیهان نیست و تحت عناوین «ایثار» یا «خودکشی» مورد ستایش یا نکوهش قرار گرفته­ اند. عمده­ استدلال ­ها در این مورد، معطوف به نسبت میان دو آیه از قرآن کریم است. ادله­ عقلی و نقلی دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفته­ اند. در این نوشتار، ضمن نقد استدلال ­های باورمندان به حرمت اقدامات فداکارانه، مبانی نظر دیگر مورد تقویت قرار گرفته ­است؛ همچنین اصل وجود اختلافات دامنه­دار در این مساله، مبنایی برای قائل شدن به روایی آن به دست داده است. تبیین درست مساله یاد شده، افزون بر رد شائبه­ های پیرامون مشروعیت اقدامات فداکارانه، الگویی تربیتی و مبتنی بر زیست اخلاق ­مدار را فراروی جامعه می­نهد.

کلیدواژه ها:

خودکشی ، ایثار ، نجات جان دیگران ، تزاحم