کارکرد بلاغی وجوه جملات در منظومه گرشاسپنامه و داستان بیژن و منیژه شاهنامه

: در مطالعات بلاغی و گفتمانی آثار ادبی، بررسی وجوه جملات، از اهمیت زیادی برخوردار است. وجه جمله، بیانگر قطعیت شاعر در کلام خویش است و میزان ارتباط وی با مخاطبان را نشان می دهد. در بلاغت سنتی و علم معانی، بلاغیونی چون جرجانی، سکاکی و قزوینی به وجه جمله و تاثیر شناخت آن بر روابط نویسنده و خواننده، در محدوده خبر و انشا توجه داشته اند. در زبان شناسی غرب، زبان شناسان مدرن، مانند هلیدی و فاولر نیز وجه جمله را با گستردگی بیشتر در مقایسه با بلاغت سنتی، معرفی و آن را به عنوان مهم ترین عنصر در کارکرد تعاملی زبان بررسی کرده اند. در این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی انواع وجوه جمله (امری، پرسشی، شرطی و...) و تحلیل وضعیت و کارکرد هریک در حدود ۳۰۰۰ جمله واره از منظومه گرشاسپ نامه اسدی و داستان بیژن و منیژه فردوسی پرداخته ایم. بدین منظور، نخست به تحلیل و بررسی وجوه جملات پرداخته و سپس آمار حاصل را در جداول نمایانگر پراکندگی، به صورت تعداد و درصد درج کرده ایم تا بتوان قیاسی دقیق میان دو اثر برقرار کرد. نتایج پژوهش نشان می دهد بار اصلی رفت وآمد اطلاعات، برعهده فضای گفت وگوست و چون تنوع وجوه در طول روایت، چهارچوب تک صدایی را بر هم زده است، پویایی بی نظیری در آثار دیده می شود.

کلیدواژه ها:

دانش بلاغت ، علم معانی ، زبان شناسی نقشگرا ، وجه جمله ، کنش کلامی غیرمستقیم ، منظومه گرشاسپنامه ، داستان بیژن و منیژه