تحلیل کتاب های درسی آموزش نوین زبان فارسی با استفاده از چارچوب گفتمان انتقادی ون لیوون (۲۰۰۸)

کتاب درسی نقش مهمی در آموزش دارد و به عملکرد بهتر معلمان و زبان آموزان کمک می کند. برای انتخاب کتاب درسی باید با نگاهی منتقدانه به تحلیل پرداخت. این گونه تحلیل ها، نقاط ضعف و قوت آن را بهتر مشخص می کنند و درنتیجه از اهمیت زیادی برخوردارند. هدف این تحقیق، بررسی ایدئولوژی های متن کتاب های منتخب و آگاه کردن مولفان و تدوین کنندگان آن ها، طبق چارچوب ون لیوون (۲۰۰۸) که یکی از الگوهای تحلیل گفتمان انتقادی است، می باشد. محتوای تحقیق، هشت درس از مجموعه آموزش نوین زبان فارسی است. جهت انتخاب متن ها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. یافته ها نشان داد؛ در این مجموعه از مولفه «اظهار» بسیار زیاد استفاده شده و مولفه «حذف»، فراوانی چندانی ندارد. این به معنای عدم پنهان کاری در این کتاب ها است. ملیت ایرانی، فرهنگ ایرانی – اسلامی و دین اسلام مد نظر بوده است. فقیران و ضعیفان جامعه نیز مورد توجه قرار گرفته اند؛ اما تبعیض جنسیتی به نفع مردان و کلیشه های جنسیتی در این مجموعه مشهود است. این موضوع، از نقاط ضعف این کتاب ها است. سایر نقاط ضعف آن ها، حذف قومیت ها و خرده فرهنگ ها می باشد. ملیت کنش گران نیز بیشتر ایرانی است. زبان فارسی را در کنار تاثیرهایی که از زبان عربی پذیرفته است، ستوده و رسومی مانند جشن نوروز، ارج نهاده می شود. از کاربردهای این تحقیق، بهبود تالیف و تدوین کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و همچنین نمایان شدن اثرات ضمنی کتاب های درسی بوده تا سوگیری های کتاب های درسی کمتر شوند. سوگیری کمتر به­معنای ایجاد اعتماد در مخاطب غیرفارسی زبان است و به اشاعه زبان فارسی و فرهنگ ایرانی کمک می کند.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان انتقادی ، کتاب های درسی ، کنش گران اجتماعی ، ون لیوون (۲۰۰۸)