تحلیل جدایی گزینی اجتماعی فضایی گروه های قومی در شهر بجنورد

سنجش و ارزیابی جدایی­گزینی اجتماعی_فضایی با ارتقای ابزارهای محاسباتی، جایگاهی برجسته در مطالعات شهری و اجتماعی پیدا کرده است. بجنورد پس از تقسیم استان خراسان در سال ۱۳۸۳ به عنوان مرکز استان خراسان شمالی برگزیده شد و در سال­های اخیر رشد و گسترش سریع و پیش­بینی نشده­ای را تجربه کرده و جمعیت و مساحت آن به ترتیب دو و سه برابر شده­اند. بدین ترتیب شکل و شیوه توزیع جمعیت به­ویژه خانواده­هایی که در پی مهاجرت گسترده در این سال­ها به فضای شهری بجنورد وارد شده­اند، در ارتباط با تنوع و تکثر قومی و فرهنگی موجود در سطح شهر بجنورد، اهمیت و ضرورت بیشتری پیدا می­کند. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و مبتنی بر روش تحقیق توصیفی_تحلیلی است و با هدف ارزیابی و تبیین وضعیت و روند جدایی­گزینی سکونتی گروه­های قومی در سطح محله­های شهر بجنورد انجام شده است. در این پژوهش با بهره گرفتن از داده­های آماری جمعیت محله­های بجنورد، به محاسبه و اندازه­گیری شاخص­های نشانگر ابعاد مختلف جدایی­گزینی سکونتی میان گروه­های قومی در سال­های پس از تاسیس استان خراسان شمالی می­پردازد. به این منظور داده­های گردآوری شده به کمک نرم­افزارهای Geo-Segregation Analyzer و ArcGIS با شاخص­های دوگروهی، چندگروهی، شاخص­های تمرکز و خوشه­بندی تحلیل شده و نتیجه در قالب نقشه و جدول ارائه شد. تحلیل و تبیین یافته­ها نمایانگر آنست که پس از ارتقای بجنورد به مرکزیت استان، شاخص­های جدایی­گزینی سکونتی میان قومیت­های بجنورد رو به رشد و شدت گرفتن بوده است. به­ویژه در خصوص قومیت ترکمن، روند رشد و تشدید شاخص­های یادشده به اندازه­ای است که ادامه آن می­تواند به بروز بحران جدایی­گزینی کامل در محله­های ترکمن­نشین بجنورد بینجامد. با توجه به اهمیت حفظ یکپارچگی و انسجام شهری، هرگونه طرح­ریزی (بازنگری طرح جامع) به منظور توسعه شهری و بازآفرینی بافت ناکارآمد و سکونتگاه­های غیررسمی نیازمند توجه به موضوع جدایی­گزینی اجتماعی فضایی گروه­های قومی شهر بجنورد خواهد بود.

کلیدواژه ها:

جدایی گزینی سکونتی ، ابعاد اجتماعی فضایی ، شاخص جدایی گزینی ، بجنورد