کاربرد تابع توزیع جریان در روندیابی جریان سطحی مدل LAPSUS

از جمله مدل­هایی که قابلیت محاسبه روندیابی جریان سطحی چندجهته را دارند، مدل لاپسوس (LAPSUS) است. در این مدل با توجه به وضعیت توپوگرافی منطقه، یک مقدار ثابت، بین ۱ تا ۱۰ به عنوان عامل همگرایی برای کل منطقه مورد مطالعه تعریف می شود. مقدار این عامل از طریق کالیبراسیون و یا مقادیر در نظر گرفته شده در مطالعات قبلی، به صورت ثابت در نظر گرفته می­شود. در این تحقیق با هدف رفع مشکل ثابت بودن مقدار عامل همگرایی، تابع توزیع جریان برای این مدل تعریف شد. این مطالعه در ۵ زیرحوضه در حوضه آزمایشی کاخک واقع در شمال شرق ایران و در شهرستان گناباد انجام شد. در این تحقیق تابع توزیع جریان به جای عامل همگرایی برای مدل لاپسوس تعریف شد. در این تابع برای مدل کردن اثر ویژگی­های توپوگرافی بر توزیع جریان از پارامتر شیب استفاده شده است. بدین ترتیب قسمت روندیابی جریان در مدل لاپسوس با تغییر کد برنامه نویسی شده آن در محیط C++ برای تابع توزیع جریان توسعه داده شد. بر اساس نتایج حاصل بهترین مقدار عامل همگرایی می­تواند بین ۱ تا ۱۰ باشد که پس از اعمال روش توسعه روندیابی مدل با تعریف تابع توزیع جریان برای مدل، مقدار تابع توزیع جریان برای زیرحوضه ۴ مقدار ۳/۶ و برای سایر زیرحوضه­ها بین ۷/۵ تا ۵/۶ محاسبه شد. نتایج اعتبارسنجی خروجی های مدل، مقدار ضریب تبیین برای حجم رواناب را ۹۹/۰ و برای فرسایش و رسوب ۹۲/۰ نشان داد. هم­چنین مقدار RMSE نرمال شده نیز برای رواناب ۵/۳ درصد و برای فرسایش و رسوب ۵/۵ درصد بوده است. بر اساس نتایج حاصل، تابع توزیع جریان توانایی تعریف مقدار عامل همگرایی را بر اساس شیب توپوگرافی برای مدل لاپسوس داشته و با وارد کردن شیب متوسط حوضه، مقدار عامل همگرایی است برای مدل قابل تعریف است. لذا یکی از مسائل اصلی در بحث روندیابی جریان چند جهته که تعیین مقدار عامل همگرایی بود، بر طرف شد

کلیدواژه ها:

Flow distribution function ، Flow routing ، LAPSUS model ، Surface runoff ، تابع توزیع جریان ، جریان سطحی ، روندیابی ، مدل لاپسوس