خوانش آثار عفیفه لعیبی براساس نظریات لوسی ایریگاری

مولفه زن در سراسر تاریخ به عنوان یکی از عناصر مهم تصویری در تمامی هنرها تحت­تاثیر مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه قرار گرفته و به شکل­های متفاوتی بروز یافته است. هنرمندان به طرق مختلفی از این مولفه برای بازگویی هویت از دست رفته زن و محو شدن آن در پشت گفتمان مردسالار رایج در جامعه بهره گرفته­اند. نقاشان متعددی همچون عفیفه لعیبی از مولفه زن جهت نمایاندن جایگاه زن در جامعه استفاده کرده و از دیدهای مختلفی این مولفه را به تصویر کشیده­اند که در واقع بسیاری از این آثار تداعی کننده نظریات فمینیستی در قالب نقاشی است. در همین راستا روشنفکران بسیاری نیز در هر دوره از تاریخ جهت بازپس­گیری جایگاه اجتماعی زنان تلاش کرده و نظریات متعددی از خود ارائه کرده­اند. لوسی ایریگاری از فیلسوفان و روانکاوان فرانسوی، حذف زنان از زبان مردسالاری را مورد بررسی قرار می­دهد تا شکل­های بدیل نوشتار زنانه را پیدا کند که به زنان امکان می­دهد خودشان را به خودشان معرفی کنند چرا که زنان در گفتمان مردسالار همواره به عنوان هویتی منفعل و وابسته تعریف­ شده و از قلمرو فرهنگ طرد شده­اند. پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده، ابتدا به تعریف نظریات ایریگاری در زمینه واسازی تعاریف مربوط به هویت زنانه می­پردازد و در ادامه خوانشی از آثار هنرمند عراقی، عفیفه­ لعیبی که فیگور زن یکی از مولفه­های اصلی در نقاشی­های اوست براساس دیدگاه لوسی ایریگاری ارائه می­دهد تا به این پرسش که چه شباهت­هایی میان نظریات لوسی ایریگاری و آثار عفیفه لعیبی وجود دارد و چگونه می­توان آثار او را از این منظر تحلیل کرد؟ پاسخ دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با تعاریفی که لوسی ایریگاری در مورد هویت­یابی زنان ارائه داده، موارد متعددی را می­توان در آثار نقاشی عفیفه لعیبی با این نظریات تطبیق داد. یکی از انتقادهای لوسی ایریگاری به جایگاه اجتماعی زنان و هویت از دست رفته او به واسطه گرایش مردانه زبان و همچنین الگوی مادر-فرزندی بوده که این مفاهیم به وضوح در نقاشی­های عفیفه قابل مشاهده است. وی در بسیاری از آثار خود مفهوم مادر بودن را به تصویر کشیده و از طرف دیگر زنانی را به نمایش گذاشته که طبق اندیشه مردسالار غالب در جامعه، صرفا در امورات منزل گرفتار شده و مشغول برآورده ساختن امیال مردانه هستند.

کلیدواژه ها:

کلید واژه­ها: زن ، هویت زنانه ، لوسی ایریگاری ، عفیفه لعیبی