تبیین تلاقی هنر و معلولیت در مواجهه با افراد طیف اتیسم

در چند سال اخیر، اختلال طیف اتیسم با دامنه گسترده­ای از نابهنجاری­های رفتاری، شناختی و عصبی به­عنوان یک موضوع اجتماعی و پزشکی در فضای مطالعاتی و انتقادی معلولیت مورد توجه قرار گرفته ­است. یکی از شاخه­های اصلی این مطالعات موضوع تلاقی هنر و معلولیت است که در دو منظر متمایز قابل بررسی است: هنردرمانی و هنر ­معلولیت. این مقاله با استفاده از روش­ توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده­ها از طریق اسناد و منابع مکتوب صورت گرفته است. با تاکید بر مفهوم تنوع عصبی -که اختلالات عصبی را نه به­عنوان اختلال که به­مثابه تنوع در فهم انسان مطرح می­کند-  به­دنبال چگونگی تبیین این دو چارچوب هنری و تفاوت­های آن­ها در مواجهه با افراد طیف اتیسم است و به این پرسش کلیدی پاسخ می­دهد که چگونه هنر معلولیت می­تواند مرزبندی­های خلق­شده توسط هنردرمانی از جمله: دیگری بودن، سلسله مراتب قدرت، تواناسالاری و ناتوان­انگاری را از میان بردارد؟ نتایج به­دست آمده نشان می­دهد: هنر معلولیت با عاملیت قرار دادن شخص معلول به عنوان هنرمند؛ قوت، هویت و توانمندی­های او را مطرح می­کند. بدین­ترتیب با از بین بردن مرزبندی­ها، این هنرمند، آثار و توانایی­هایش از سوی جامعه هنری به­منزله هنر رسمی پذیرفته شده، در گالری­ها، نمایشگاه­ها و موزه­ها و ... به­نمایش درمی­آید و حتی در مواردی با عنوان پیشگام سبک­های هنری شناخته می­شود. این نوع برداشت از هنر در مقابل هنردرمانی قرار می­گیرد که به­صورت سیستماتیک و اغلب در مراکز درمانی انجام می­شود، هنر را وسیله­ای برای بهبود و توانبخشی می­داند، شخص معلول را به­عنوان دیگری قلمداد کرده، پیوند او با درمانگر را بر­اساس روابط قدرت شکل می­دهد.

کلیدواژه ها:

کلید­واژه­ها: هنرمعلولیت ، هنردرمانی ، مطالعات انتقادی معلولیت ، اختلال طیف اتیسم