جابه­ جایی جایگاه شاه تهماسب و خسروپرویز در نگاره­های خمسه­ی شاه تهماسبی (منظومه­ی خسرو و شیرین) در جهت تاکید بر هویت ملی

صفویان در تاریخ ایران بعد از ورود اسلام، با اتکا به سه رکن اصلی مقام ارشاد کامل صوفیان، اعلام مذهب شیعی و تاکید بر احیای هویت ملی، از یک فرقه­ی صوفیانه به حکومتی قدرتمند تبدیل شدند. شکوفایی نگارگری مکتب تبریز صفوی، زیر نظر اساتید بزرگ مکاتب هرات و تبریز با حمایت شاهانی همچون اسماعیل اول و تهماسب جانشین وی، منجر به خلق دو نسخه­ی ارزشمند تاریخ این هنر، با عنوان شاهنامه و خمسه­ی تهماسبی شد. در این میان نقش هنر به عنوان یک عنصر مهم در جهت اهداف تبلیغی و حافظ ایدئولوژی حاکم، غیر قابل انکار می­نماید. از این­رو، هدف این پژوهش بررسی چگونگی و چرایی پرداختن به ­جابه­جایی شخصیت خسروپرویز و شاه­تهماسب در نگاره­های منظومه­ی خسرو وشیرین از نسخه­ی شاه­تهماسبی بوده که در طی فرآیند تحقیق به سوالات: ۱. اهمیت جایگاه خسروپرویز به عنوان شخصیت منتخب برای این جابه­جایی در تاریخ و ادبیات ایران چیست؟ و ۲. حضور شاه­تهماسب در نگاره­های منظومه­ی خسروو شیرین چگونه و با چه هدفی بوده است؟، پاسخ می­دهد. در جهت نیل به هدف تحقیق، ابتدا به نحوه­ی شکل­گیری ارکان تحکیم قدرت صفویان و اهمیت و جایگاه خسروپرویز از منظر تاریخ و ادبیات اشاره شده است. با تکیه بر مباحث فوق، متن پژوهش به اشارات مستقیم و غیرمستقیمی اختصاص دارد که به حضور شاه تهماسب در جایگاه خسروپرویز تاکید می­کند. در جهت تجمیع داده­های فوق، می­توان گفت که در نگاره­های مورد بحث، شاهد کارکردی فراتر از مصورسازی وابسته متن هستیم و می­توان ادعا کرد چنین انتخابی در جهت تاکید بر احیای هویت ملی و بازسازی نقش پادشاهان پرآوازه­ی ایران پیش از اسلام بوده که از ارکان تحکیم قدرت در این دوره­ی تاریخی محسوب می­شود.

کلیدواژه ها:

کلید واژهها: هنر صفویه ، خمسه تهماسبی ، نگارگری ، مکتب تبریزصفوی ، هویت ملی