بررسی میزان باقیمانده آفت کش ها در برنج تولیدی استان مازندران در روش کشت کنترل شده در سال ۱۴۰۱

سابقه و هدف: استفاده از آفت کش ها به منظور پیشگیری، از بین بردن و کاهش آفات آسیب رسان به محصولات در مراحل مختلف کشت محصولات و بهبود سلامت محصولات کشاورزی، آفت ها، همچنان یکی از عوامل آسیب رسان به محصولات کشاورزی، تخریب آن ها و تهدید امنیت غذایی به شمار می روند. اگرچه استفاده از آفت کش ها و کودهای شیمیایی در کشاورزی مدرن به طور معنی داری باعث افزایش محصولات کشاورزی می گردد؛ اما باید توجه داشت که استفاده بیش از حد و نامناسب از آفت کش ها در تولید محصولات کشاورزی و توجه نکردن به عوامل موثر بر میزان باقیمانده آن ها، باعث می شود میزان باقی مانده آفت کش ها در این محصولات بالاتر از بیشینه حد مجاز تعیین شده (Maximum Residue Limit) توسط استانداردهای ملی و بین المللی باشدکه از عوامل خطر برای سلامتی انسان و آلودگی محیط زیست بشمار می رود. با توجه به افزایش استفاده گسترده از آفت کش ها در کشاورزی، این موضوع به یکی از مباحث قابل توجه ایمنی مواد غذایی تبدیل شده است. علی رغم این که روش های مختلفی برای ارزیابی خطر بالقوه آفت کش ها برای سلامت انسان و محیط زیست و کنترل مصرف آن ها مورد استفاده قرار گرفته است، هم چنان تلاش برای کاهش استفاده از سموم دفع آفات برای به حداقل رساندن خطر برای سلامتی انسان و محیط زیست، چالش برانگیز است و یک هدف ارزشمند به شمار می رود. هم چنین با توجه به این که برنج از منابع مهم تامین انرژی بشمار می رود، مطالعه بقایای آفت کش ها در برنج برای محافظت از سلامت مصرف کننده همواره قابل توجه می باشد. از آن جایی که این محصول، یک محصول استراتژیک استان مازندران محسوب می شود، این پژوهش با هدف بررسی میزان باقیمانده آفت کش ها در برنج تولیدی استان مازندران صورت گرفت. مواد و روش ها: باقیمانده آفت کش ها در برنج تولیدی شهرستان ساری در مناطقی که با هدف کنترل نوع، شیوه مصرف آفت کش ها تحت پایش سازمان جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران قراردارند، به صورت مقطعی، ارزیابی شد. در این پژوهش ۱۵ نمونه برنج مورد بررسی قرار گرفتند. هر نمونه حدود ۱ کیلوگرم از هر محصول بود که در دمای ۴ درجه سانتی گراد به آزمایشگاه کنترل مواد غذایی دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتقل شد و میزان مصرف و باقی مانده سموم مصرفی به روشGC-MS شناسایی شد. ۲۰۰ نوع آفت کش که براساس گزارش پایش کشوری سازمان غذا و دارو و ISIRI به عنوان آفت کش های پرمصرف مجاز و غیرمجاز مصرفی در برنج شناخته شده بودند، انتخاب شده و باقیمانده آن ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج تجزیه و تحلیل ۱۵ نمونه برنج از مناطق تحت پایش در شهرستان ساری نشان داد که از ۲۰۰ نوع آفت کش پرمصرف مجاز و غیرمجاز مصرفی هیچ گونه باقیمانده ای از آفت کش ها در محصولات مورد بررسی یافت نشد. استنتاج: به طورکلی اگرچه باقی مانده آفت کش ها در مطالعه حاضر مشاهده نشد؛ اما باید توجه داشت که باقیمانده آفت کش در سبوس نمونه های مورد بررسی مورد ارزیابی قرار نگرفت و با توجه به این که سبوس از طریق خوراک دام وارد چرخه غذایی انسانی می‎گردد، به هر حال حتی مصرف کنترل شده آفت کش ها می تواند به صورت غیرمستقیم بر سلامت و دریافت غذای انسانی تاثیرگذار باشد. هم چنین در کشت محصولات فوق از آفت کش ها استفاده شد که در مقادیر کنترل شده هم می توانند خاک و آب را آلوده کنند. با توجه به تاکید بر کاهش مصرف آفت کش ها و جایگزینی آن ها با روش مدیریت کشت کنترل شده (ICM) هم چنان هدف این پژوهش ومتصدیان امور بر این می باشد که در مراحل بعدی با آموزش و حمایت از کشاورز،کشت را به سوی ICM سوق دهند تا گام بلندتری در سلامت انسان و حفظ محیط زیست و کاهش هزینه های مربوط به استفاده از آفت کش ها برداشته شود.

کلیدواژه ها:

Pesticides ، chemical fertilizers ، chemical residues ، Integrated Crop Management ، rice. ، آفت کش ، باقی مانده سموم شیمیایی ، کارنس ، مدیریت کشت کنترل شده ، برنج