واکاوی تجرد نفس ابن سینا در بوته نقد فیزیکالیسم

درباره ساحت های وجودی انسان دو دیدگاه کلی مطرح شده است. طرفداران دیدگاه اول، به دو ساحت وجودی جوهر غیرمادی (نفس) و بدن مادی باور دارند و افعال انسان را اصالتا به جوهر غیرمادی نسبت می دهند. پیروان دیدگاه دوم، انسان را تک ساحتی و منحصر در وجود جسمانی می دانند. آن ها تمام اعمال انسان را به فیزیک او به ویژه مغز، فرومی کاهند و منکر جوهر غیرمادی هستند. پژوهش حاضر با هدف تبیین دیدگاه اول، به واکاوی تجرد نفس ابن سینا در بوته نقد دیدگاه دوم پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. یافته ها و نتایج نشان می دهد ابن سینا با ارائه عناصر حجت و انواع براهین در مقام اثبات تلاش نموده با تبیین چگونگی افعال نفس، تجرد نفس را نتیجه گیرد. بر این اساس، تجرد نفس در پارادایم ابن سینا بر سه محور تعقل، حلول و استقلال استوار است. فیزیکالیست ها معتقدند اعتقاد به وجود ماهیتی مستقل از جسم برای تبیین و توضیح ادراکات انسان، ناشی از عدم آگاهی لازم نسبت به عملکرد مغز و اعصاب و پیچیدگی های آن است. افزون بر این، این ادعا که تغییرات جسمانی به واسطه رابطه ابزاری جسم برای نفس است، قابل اثبات نیست. از این رو، انکار و اشکالات فیزیکالیستی بر سه محور توانایی مغز و اعصاب، ابهام فلسفه در تبیین منطقی رابطه نفس و بدن و جهل شناختی شکل گرفته است. ابن سینا با اقامه هفت استدلال در اثبات تجرد نفس، پاسخگوی اشکالات فیزیکالیستی متناظر است؛ اما پاسخ به دو اشکال فیزیکالیستی در پارادایم ابن سینا مبهم باقی می ماند: اشکال تبیین ناپذیری پیوند نفس و بدن و اشکال مبتنی بر مقدمه مبتنی بر درک وجدانی.

کلیدواژه ها:

ابن سینا ، فیزیکالیسم ، تجرد نفس ، نقد