نشانه شناسی صورت های فلکی سفالینه های قالبی محوطه اسلامی شادیاخ

سفالینه های قالب زده دوره سلجوقی یکی از مصنوعات بشری است که از نظر ارزانی، فراوانی و قابل دسترس بودن، بستر مناسبی جهت مطالعات مردم شناسی می باشد. یکی از نشانه های فرهنگی که به وفور در سفالینه های قالب زده مشاهده می شود نشانه های صور فلکی است که در دوره سلجوقی کاربرد زیادی داشته و به خاطر رونق گرفتن نجوم و حضور دانشمندان ایرانی در این حوزه تبدیل به نمادهائی برای بروج و صور فلکی شده اند. نشانه شناسی علمی است که فردیناند دوسوسور را می توان پایه گذار آن با نظریه دال و مدلول خود دانست که به سرعت در ادبیات و واژه شناسی گسترش یافت. و پیرس آن را در سه بخش شمایل، نمایه و نماد تقسیم نمود که مهمترین بخش آن نماد است و صور فلکی از این قاعده مستثنی نیستند و میتوان آنها را در این بخش بررسی نمود. این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی است و گردآوری اطلاعات در آن به شیوه میدانی و اسنادی انجام شده است. در پژوهش سعی شده تا با نمونه های جمع آوری شده از محوطه اسلامی شادیاخ نیشابور، واقع در جنوب شرقی نیشابور که از قرن سوم تا هفتم هجری سکونتگاه رسمی نیشابوریان بوده است به بررسی و نشانه شناسی صور فلکی سفالینه های مکشوفه قالب زده آن بپردازیم. محوطه شادیاخ در سال ۱۳۷۸ برای ۷ فصل متوالی توسط هیات ایرانی به سرپرستی رجبعلی لباف خانیکی و محمود بختیاری شهری کاوش شد. هدف اصلی این پژوهش، رهگیری نماد های صور فلکی برروی سفالینه های قالب زده و تاثیر آن از هنر فلزکاریست. سوال اصلی این است که جایگاه این نقوش چه تاثیری بر پیشرفت علم نجوم داشته است؟به نظر می رسد دوره سلجوقی به دلیل حضور دانشمندان و توسعه هنر فلزکاری و سفالگری، نقوش صور فلکی جایگاه ویژه ای در بین هنرمندان داشته و از آن به عنوان تزئین و آموزش مردم استفاده می کرده اند

کلیدواژه ها:

نیشابور ، شادیاخ ، سفال قالب زده ، نشانه شناسی ، صور فلکی