زمینه های سیاسی تحقق حقوق شهروندی در نظام حقوقی ایران

در این مقاله درپی ارزیابی عواملی سیاسی هستیم که در تحقق حقوق شهروندی در نظام حقوقی ایران نقش آفرین هستند. با توجه به آنکه مهمترین جلوه حقوق شهروندی داشتن حق اعتراض است ، نخست باید الگوئی مطلوب برای »حق اعتراض و گردهم آئی های مسالمت آمیز« ترسیم و ویژگی های عملی -سیاسی و هنجاری -حقوقی آن را مشخص شود. بنابراین ضروری است در رابطه با مفهوم اعتراض بحث شود.اعتراض ممکن است با اصطلاحهای دیگری نیز مترادف باشد ولی در کل ، به معنای بیان یا ابراز مخالفت نسبت به یک تصمیم ، اقدام، تفکر یا نمادی است که دلالتی سیاسی دارد و در عرصه عمومی انجام می شود.(Definition of PROTEST in: www.merriam-webster.com. Retrieved ۴ March ۲۰۲۰) اعتراض رامی توان به مثابه کنش هایی مبتنی بر همکاری برشمرد که در قالب آن، شمار زیادی از مردم، حاضر می شوند هزینه ها و مخاطرههای چنین مخالفتی را باهم پذیرا شوند و در این راه با هم همکاری کنند ( Larson, .(۲۰۲۱:۸۹-۱۰۷ این کنش می تواند به شکل های مختلف نمود پیدا کند که این اشکال طیفی را تشکیل می دهد که از بیانیه های فردی آغاز می شود و به تظاهراتهای تودهای پایان می یابد.حق اعتراض نیز چارچوب حقوقی انجام اعترض را دربرمی گیرد. برشمردن ویژگی های حق اعتراض۱و برپائی گردهمائی های مسالمت آمیز در کانون توجه این فصل جای دارد. برای این کار باید قالب تعریف شده ای را که در عرف حکمرانی موجود در کشورهای مختلف و قاعده های حقوقی بازتابیافته در سندهای بین المللی حقوق بشر وجود دارد بازشناخت تا ویژگی های این دست از اقدامهای سیاسی یا شهروندی را که گامی است برای تحقق حقوق شهروندی ، مکشوف شود. این ویژگی ها را می توان در سه ساحت فلسفی -سیاسی ، عملی -سیاسی و هنجاری -حقوقی ارزیابی کرد که در ادامه به طور مجزا به هرکدام از آنها توجه خواهد شد.