ارتباط عوامل محیطی با برخی خصوصیات فنولوژیکی و عملکرد دانه ارقام تجاری گندم نان در تاریخ های کاشت مختلف

به ­منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و ارتباط عوامل آب و هوایی در مراحل مختلف رشد با مراحل فنولوژیکی و عملکرد دانه برخی تجاری ارقام گندم نان، آزمایشی به­ صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار در سال­های ۹۹-۱۳۹۷ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجرا شد. کرت­ های اصلی شامل پنج تاریخ کاشت (پنجم و بیستم آبان، پنجم و بیستم آذر و پنجم دی) و کرت­ های فرعی شامل پنج رقم گندم (مهرگان، برات، خلیل، سارنگ و ستاره) بودند. نتایج نشان داد که ارقام دیررس تر خلیل و برات در تاریخ کاشت های زودهنگام عملکرد دانه بالاتری داشتند. ارقام زودرس ستاره و مهرگان در تاریخ ­های کاشت دیرهنگام، کاهش عملکرد دانه کمتری داشتند. بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه ارقام به­ ترتیب در تاریخ­های کاشت های ۲۰ آبان (۶۹۳۴ کیلوگرم در هکتار) و پنجم دی (۵۷۷۵ کیلوگرم در هکتار) به­ دست آمد. تعداد روز و درجه-روز رشد (GDD) برای مراحل مختلف رشدی، با تاخیر در کاشت، کاهش یافت. این کاهش برای مراحل طویل­شدن ساقه، گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی از تاریخ کاشت اول به پنجم به­ترتیب ۱۸۱، ۲۸۲ و ۵۲۸ درجه-روز رشد بود. بررسی همزمان ارتباط عوامل آب و هوایی و اثر تاریخ کاشت بر خصوصیات ارقام، دو مولفه اول در مجموع حدود ۴۰ درصد تغییرات را توجیه کردند. نتایج نشان داد که دما مهمترین عامل کنترل­کننده در طول دوره های مختلف رشدی بود. با تغییر در تاریخ کاشت، درجه-روز رشد لازم برای مراحل مختلف مقدار ثابتی نبود که می ­تواند به ­دلیل اثر سایر عوامل محیطی باشد. نتایج این پژوهش می تواند به درک بهتر ارتباط عوامل آب و هوایی بر عملکرد دانه گندم نان و انتخاب ارقام سازگار برای منطقه داراب در شرایط تغییر اقلیم کمک کند.

کلیدواژه ها:

گندم نان ، درجه-روز رشد ، طویل شدن ساقه ، گرده افشانی ، رسیدگی فیزیولوژیکی