طراحی و اعتباریابی مدل آموزش الکترونیکی در آموزش های شهروند محیط زیستی

پیشینه و اهداف: آموزش در جهت اصلاح نگرش و رفتار انسان با محیط پیرامونش، کلید رفع بحران های محیط زیستی آینده است. این واقعیت، اجرای گسترده برنامه های آموزشی محیط­زیست برای شهروندان در بستر آموزش الکترونیکی را بیش از پیش ضروری ساخته است. جهت پیاده سازی موفق آموزش الکترونیکی، این گونه آموزش­ها نیاز به طراحی مدل مناسب دارد؛ از این رو هدف از انجام این پژوهش، طراحی و اعتباریابی مدل آموزش الکترونیکی در آموزش­های شهروند محیط­زیستی است.روش ها : پژوهش حاضر، به لحاظ هدف، اکتشافی و از نظر ماهیت موضوعی، کاربردی و توسعه ای و روش بررسی آن نیز، توصیفی تحلیلی است. بر این اساس، این پژوهش در دو مرحله انجام شده است. در مرحله اول، به منظور شناسایی مولفه­های لازم، از روش فراترکیب استفاده شده است و ضمن اجرای مصاحبه های اکتشافی نیمه ساختاریافته، مجموعه­ای از پژوهش های مرتبط داخلی و خارجی قابل دسترس در پایگاه های اطلاعاتی و کتابخانه های دانشگاه ها یا مراکز دولتی مورد بهره­برداری قرار گرفته است. در عین حال، بررسی محتوایی برای استخراج کد از ۱۵۰ پژوهش منتخب و نیز ۲۲ مصاحبه انجام شده به صورت هدفمند و با استفاده از نرم افزار مکس کیودا بر اساس ملاک های تعیین شده انجام گرفته و برای سنجش پایایی نیز از ضریب کاپا استفاده شده است. در مرحله دوم پژوهش و به منظور اعتباریابی مدل، پرسش نامه پنج گزینه­ای مبتنی بر مقیاس لیکرت در اختیار ۴۲ نفر از متخصصان محیط­زیست، آموزش محیط زیست، آموزش الکترونیکی و آموزش شهروندی قرار داده شد و در نهایت، پس از جمع آوری اطلاعات، نتایج با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) بارویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: در بخش کیفی پژوهش با استفاده از روش فراترکیب، ۱۵ مولفه و ۴۹ گویه­ مربوط به مدل آموزش الکترونیکی در آموزش­های شهروند محیط زیستی احصا شد. شاخص کاپا ۹۵/۰ پایایی مدل طراحی شده را تایید می کند که در سطح توافق عالی قرار گرفته است. یافته های بخش کمی پژوهش نشان داد در این مدل، تمامی بارهای عاملی در حد بسیار مطلوب و یا در حد قابل قبول ارزیابی می شود. مقدار آلفای کرونباخ برای تمامی مولفه ها بالای ۷/۰ و مقدار پایایی ترکیبی برای کلیه متغیرهای مدل بالای ۶/۰ به دست آمده است که حاکی از پایایی درونی مناسب است. همچنین، میزان متوسط واریانس استخراج شده در تمامی سازه های مدل بالاتر از ۵/۰ به دست آمده است. بر این اساس، روایی واگرای مدل نیز تایید می شود. ضریب تعیین R۲ برای تمامی سازه های مدل در حد قابل توجهی ارزیابی و مناسب بودن برازش مدل ساختاری هم تایید شده است. اندازه اثر استخراج شده نیز، نشان می­دهد کیفیت سیستم (۷۹۵/۰=Q۲) بیشترین تاثیر را بر مدل داشته است. مقادیر t در تمامی مسیرهای مدل از ۹۶/۱ بیشتر است. با توجه به نتایج به دست آمده از مدل­سازی معادلات ساختاری مبتنی بر روش حداقل مربعات جزئی، یافته­ها رابطه مثبت و معنادار مسیرهای طراحی شده میان مولفه­های مدل را تایید می­کند.نتیجه گیری: گویه­ها و مولفه­های معرفی شده در طراحی مدل پیشنهادی از تاییدیه خبرگان این امر نیز برخوردار هستند. مدل طراحی شده می تواند به عنوان ابزار مدیریتی در تقویت ارائه آموزش­های مفید و بهبود عملکرد آموزشی در این زمینه موثر واقع شود. همچنین، توسعه چنین مدل­هایی می تواند به عنوان راهنمای بهبود فرآیند آموزش به تصمیم گیرندگان کمک کند تا خط مشی مناسبی را برای سرمای‍ه گذاری عوامل اثربخش در اتخاذ و توسعه این رویکرد آموزشی به کار گیرند.

کلیدواژه ها:

آموزش الکترونیکی ، شهروند محیطزیستی ، اعتباریابی ، مولفه ، کیفی