تحلیلی فلسفی و اجتماعی از نقش خیریه های آموزش عالی برای تحقق استقلال آکادمی و مسئولیت اجتماعی دانشگاه

در دهه های اخیر ادبیات فلسفی و اجتماعی مفصلی پیرامون مسئولیت اجتماعی دانشگاه در جهان و ایران تولید شده است. بر اساس برخی از همین داده ها، دانشگاه دولت محور ایران، به ویژه در دهه های اخیر، در معرض این اتهام بوده که بیش از آن که آکادمی در معنایی راستین باشد، بنگاه دولتی صدور مدرک بوده و درنتیجه، خدمتی مستقیم به جامعه محلی و ملی خود نکرده و مسئولیتی در قبال آنها نداشته است. آنچه در این میان پرسیده نشده این است که آیا چنین دانشگاهی در اتخاذ مشی خود در قبال جامعه، از آزادی و استقلال لازم برخوردار بوده است یا نه؟ واقعیت آن است که دانشگاه نامستقل ما از آغاز، جامعه را از معبر دولت و به نحو غیرمستقیم، دیده و گاه پشتیبانی کرده است. راه حل های دولت نیز در این باره عمدتا ذیل مرکزگرایی و از معبر بروکراسی دولتی ارائه و اعمال شده است. این نوشتار با رویکردی فلسفی اجتماعی، تلاش دارد با تعریف و تبیین واسطه ای به نام «خیریه های آموزش عالی» در میانه دانشگاه و دولت و جامعه، نشان دهد که چگونه می توان ضمن تبیین یکی از ارکان استقلال دانشگاه از دولت و جامعه، و استقرار آکادمی بر منطق مستقل کنشگری علمی خویش، از ظرفیت وجودی این خیریه ها برای نیل به دو رکن بنیادی دانشگاه، یعنی استقلال و مسئولیت اجتماعی آن در قبال جامعه و متقابلا ، مسئولیت جامعه در قبال دانشگاه، استفاده کرد. این راه حل، الگویی از مدیریت دانش و دانشگاه را پیشنهاد می دهد که بر اساس آن، دولت می تواند از بسیاری از تکالیف پیشین خود در قبال دانشگاه، آزاد شود. در پایان این نوشتار نیز چند راهکار به منظور اجرایی سازی این ایده در ایران پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

مسئولیت اجتماعی دانشگاه ، خیریه های آموزش عالی ، دولت ، جامعه ، ایران