مقایسه حروف نگاری سفالینه های نیشابور و لوگوتایپ های معاصر ایران با تمرکز بر نظریه بینامتنیت ژنت

در دوران اسلامی به دلیل منع استفاده از ظروف فلزی، ظروف سفالی جایگزین آن گشت که دارای نقوش و نوشتار فراوان، با موضوعات دینی و آموزشی بود. از معروف ترین سفالینه های دوره اسلامی در ایران می توان به سفالینه های نیشابور در دوره سامانیان اشاره کرد. نقوش و نوشتار این سفالینه ها فرهنگ و هنر آن دوران را به نسل های بعد منتقل کرده است. نظریه بینامتنیت، بیان می دارد که هیچ متنی اتفاقی و بدون گذشته خلق نمی شود، بلکه همیشه از پیش، چیزی یا چیزهایی وجود داشته است. حروف نگاری اسلامی تاثیرات زیادی در تایپوگرافی معاصر ایران گذاشته است. هدف پژوهش بررسی لوگوتایپ های معاصر ایران بر اساس پیش متن های اسلامی آن در سفالینه های نیشابور است. بررسی نوع بینامتینت (تراوسیسمان و پاستیش) در آثار از دیگر اهداف پژوهش حاضر است. مساله پژوهش ارتباط بین لوگوتایپ های معاصر ایران و حروف نگاری اسلامی است. با توجه به آثار مورد مطالعه، فرضیه پژوهش بر این نکته استوار است که به دلیل فرم نوشتاری، شباهت زیادی بین دو حوزه وجود دارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری مطالب اسنادی از طریق فیش برداری و تصویرخوانی است. تجزیه و تحلیل داده ها کیفی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که به جهت شباهت فرم نوشتاری زبان فارسی با فرم نوشتاری زبان عربی، می توان نمودی از هنر اسلامی را در لوگوتایپ های معاصر ایران مشاهده کرد. به عبارت دیگر، تایپوگرافی معاصر ایران تحت تاثیر هنر خوشنویسی اسلامی قرار گرفته است. در بسیاری موارد می توان استفاده از اشکال و فرم های به کار رفته در نوشتار سفالینه های نیشابور، مانند فرم گیاهی را در لوگوتایپ های معاصر ایران مشاهده کرد. نمونه های انتخابی در سفالینه های نیشابور به خط کوفی نوشته شده اند و نمونه های موردی نیز با الهام از خط کوفی طراحی شده اند. بر اساس نظریه بینامتنیت ژنت، تمامی لوگوتایپ ها به دلیل ویژگی هایی چون تغییر در فرم، محتوا و همچنین اضافه شدن متن جدید به آن ها، در نوع پاستیش جای می گیرند.

کلیدواژه ها:

حروف نگاری ، سفالینه های نیشابور ، لوگوتایپ های معاصر ایران ، بینامتنیت ، ژنت