نمادهای ایزدان زرتشتی در سکه های یک درهمی پارتی موزه رضا عباسی با تاکید بر ایزد مهر

سکه ها فلزات منقوشی هستند که با پرداختن به نقوش موجود بر روی آنها، دریچه ای رو به اعصار گذشته برای پژوهشگران باز میشود. از آنجاییکه ایدئولوژی حاکمان در شکل گیری نقوش تاثیر بسزایی دارد از اینرو پرداختن به آنها از دیدگاه نماد شناسی باعث روشن شدن مذهب، سیاست و فرهنگ جوامع میشود. سلسله پارت یکی از ادوار مهم ایران باستان است که به علت طولانی بودن حکومتشان مسکوکات متعددی در این دوره ضرب شده که از نظر نقش بسیار متنوع است. هدف این پژوهش شناسایی نمادهای ایزد مهر در سکه های یکدرهمی ضرابخانه اکباتان به منظور آشکار شدن سیاست مذهبی حاکمان این دوره است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد نماد شناسی به شیوه اسنادی- میدانی انجام شده است. بدین ترتیب نقوش دویست و پنجاه سکه پارتی موجود در مخزن موزه رضا عباسی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها عبارت از کمان، نیلوفر، زنبق، حلقه ، پرنده، ستاره و ماه است. نتایج نشان میدهد با توجه به متون مذهبی، این نقشمایه ها نمادهای ایزد مهر بشمار میآیند و حاکمان پارت از همان ابتدای سلطنت از این نمادها در سکه های یکدرهمی خود استفاده کرده اند که نشات گرفته از روحیه جنگجویی و عشایر نشینی آنهاست که با ایزد مهر سازگار بوده است. از دوره مهرداد دوم تا اردوان دوم (۱۲۱ ق.م – ۳۸ م) با افزایش قدرت پارت در منطقه نمادهای مهر بر روی سکه های یکدرهمی به اوج خود می رسد ولی از زمان بلاش اول تا انتها دوره نمادها از روی سکه های یکدرهمی ضرابخانه اکباتان حذف میشود و سرپوش شاهان در این دوره شبیه به کلاهخود عشایرنشین آسیای مرکزی می گردد. در انتها، با توجه به اینکه حاکمان پارت در مسائل مذهبی دارای تساهل و تسامح بودند مذهبی را رسمی اعلام نکردند ولی در سکه های یکدرهمی بیشتر از نمادهای مهری استفاده کرده اند.

کلیدواژه ها:

"سکه" ، "پارت ، " "گونه شناسی" ، " ایزدان زرتشتی" ، " ایزد مهر"