مطالعه و بررسی تاثیر کمیت های هواشناسی بر پتانسیل آلودگی شهر اراک

سابقه و هدف: توسعه شهرنشینی و آلودگی هوای شهری به ویژه در کلان شهرها به عنوان یکی از معضلات جامعه بشری مطرح می شود و تلاش برای شناخت عوامل تاثیرگذار در مطالعات علمی اهمیت دوچندانی یافته و کاهش مخاطرات آن در دستور کار ویژه مسئولان و سیاست گذاران شهری و کشوری قرار دارد. شهر اراک یکی از هشت کلان شهر آلوده ایران به حساب می آید که آلودگی آن به طور عمده تحت تاثیر فعالیت صنایع است. هدف این مقاله مطالعه و بررسی کمیت های هواشناسی اثرگذار بر پتانسیل آلودگی شهر اراک شامل سرعت باد، دما، فشار، بارش، ارتفاع لایه مرزی، سرعت قائم جو در ترازهای ۸۲۵، ۷۰۰ و ۵۰۰ میلی باری و ضریب تهویه هوا به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای کشور تعیین شده است.مواد و روش ها: در این مقاله از آمار ۲۰ ساله ایستگاه همدیدی اراک (۱۳۸۰-۱۳۹۹) برای کمیت های سطح زمین شامل سرعت باد، دما، فشار و بارش و همچنین از داده های ۲۰ ساله (۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰) باز تحلیل شده Era۵ از پایگاه داده های ECMWF برای کمیت های سطوح فوقانی استفاده شده است. برای بررسی سایر کمیت های جوی شامل ارتفاع لایه مرزی، تندی باد در ترازهای بالای جو و باد قائم در ترازهای ۸۲۵، ۷۰۰ و ۵۰۰ میلی باری نیز از داده های باز تحلیل شده Era۵ با تفکیک ۲۵/۰ درجه به صورت روزانه استفاده خواهد شد.نتایج و بحث: نتایج بررسی تاثیر کمیت های هواشناسی بر پتانسیل آلودگی هوای شهر اراک نشان داد که کمیت دما می تواند به طورمستقیم در کیفیت هوای این شهر اثرگذار باشد. به طوری که دماهای پایین و کاهش دمای شبانه به ویژه در فصول سرد سال می تواند سبب شکل گیری وارونگی و افزایش پایداری در نزدیکی سطح زمین شود. این وضعیت سبب کاهش ارتفاع لایه مرزی و کاهش ضریب تهویه شده و درنتیجه بالا رفتن پتانسیل نگهداشت آلاینده های جوی را به همراه دارد. سرعت قائم جو نیز در فصل های سرد سال سبب فرونشینی شده که باعث افزایش میزان آلاینده ها می شود. بااین حال نتایج تحلیل سرعت باد و سرانه بارشی نشان داد که این دو کمیت تاثیر کم و ناچیزی در کاهش آلاینده ها در سطح شهر اراک دارند. همچنین با توجه به موقعیت مکانی شهر اراک و شازند و بررسی گل باد این دو شهر، احتمال انتقال آلاینده های جوی از شازند به اراک به ویژه در فصول بهار، پاییز و زمستان وجود دارد.نتیجه گیری: به طور کلی بررسی کمیت های هواشناسی سطح زمین و سطوح فوقانی جو حاکی از پتانسیل بالای نگهداشت آلودگی و کم بودن ضریب تهویه شهر اراک است که به ویژه در ماه های سرد سال و در ساعت های شبانه و صبحگاهی قابل توجه تر است. بنابراین، سیاست ها می بایست بر استقرار صنایع با آلایندگی کم باشد و مدیریت منابع آلاینده به طورخاص در ایام سرد سال و ساعات شبانه و صبحگاهی می بایست موردتوجه قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

اراک ، پتانسیل آلودگی ، ضریب تهویه ، لایه مرزی