واکاوی وجوه افتراق مجاز و کنایه از منظر دانشمندان علوم بلاغی

بحث مجاز و کنایه یکی از مسائل مهم در علم بلاغت است و در تمام کتب بلاغی درباره آن سخن گفته شده است. اسلوب ادبی مجاز و کنایه از گونه راه هایی هستند که مفاهیم را با بلاغت و شیوایی والایی به مخاطب تفهیم می کنند و درک مخاطب را نسبت به معنای مقصود متکلم به مراتب عمیق تر، دقیق تر و ماندگار تر قرار می دهند. از جمله مسائل در بحث مجاز و کنایه تعیین قلمرو استعمالی و تبیین تفاوت های ساختاری آنها است. احتیاج به قرینه، بلاغت بالا، وضوح دلالت عقلیه حداقلی و رغبت نفوس به آنها از موارد مشابهت دو اسلوب می باشند. این مقاله مسئله ابعاد تمایز مجاز و کنایه و همچنین ماهیت آنها را در دیدگاه دانشمندان بلاغی زبان عربی به شیوه کتابخانه ای مطالعه کرده و ضمن بررسی تعاریف و تعابیر اهل بلاغت پیرامون مجاز و کنایه به این نتیجه دست یافته که امکان اراده معنای حقیقی در کنایه و عدم آن در مجاز از اصلی ترین تفاوت های آنها شمرده میشود و دیگر دیدگاه های بلاغیون، حول وجوه افتراق مجاز و کنایه نظیر بحث لازم و ملزوم، استعمال حقیقی و مناسبت بین دو معنا در همه ی شواهد مثال، عمومیت ندارد.