ارزیابی روش های بومی مورد استفاده جهت افزایش تنوع زیستی: مطالعه موردی در بوم نظام های زراعی غرب استان خراسان رضوی

یکی از بزرگ ترین مشکلات بوم نظام های رایج کشاورزی از بین رفتن تنوع زیستی می باشد. در همین راستا، نتایج تحقیقات نشان می دهد که کاربرد دانش بومی در این بوم نظام ها، موجب حفاظت و مدیریت تنوع زیستی می شود. در همین راستا، جهت بررسی روش های سنتی مورد استفاده برای افزایش تنوع زیستی کشاورزی در بوم نظام های زراعی، پژوهشی بر پایه روش ارزیابی مشارکت روستایی اجرا شد. اطلاعات مورد نیاز از پرسش نامه های تکمیل شده از طریق مصاحبه حضوری با ۴۵۳ کشاورز از ۱۸ روستا در دو شهرستان ششتمد و سبزوار واقع در غرب خراسان رضوی به دست آمد. نتایج نشان داد که اگر چه بوم نظام های کشاورزی در این مناطق از سیستم های معیشتی فاصله گرفته و به سمت سیستم های بازاربنیان سوق یافته است، اما کشاورزان بومی در این مناطق از انواع روش ها مانند کشت مخلوط، کاشت گیاهان در حاشیه مزارع، تناوب، آیش، تعویض بذور، تلفیق دام در کنار زراعت و باغداری، برای افزایش تنوع در مزارع خود بهره می برند. از نظر نوع گیاهان و خانواده های گیاهی مورد استفاده، بین روستاها، بخش ها و دو شهرستان مورد نظر تفاوت معنی داری وجود داشت. در بین روستاهای مورد مطالعه، روستاهایی با آب و هوای مساعدتر و منابع آبی بیشتر، قادر به ارائه سیستم هایی با تنوع زیستی بیشتر بودند. در تمامی روستاهای مورد مطالعه، کشاورزان از بیشتر از یک روش، برای افزایش تنوع مزارع خود استفاده می کردند. نکته قابل توجه در مورد این سیستم ها، اقدام به دامپروری و باغداری در کنار زراعت بود که این مسئله موجب تاب آوری اقتصادی بیشتر کشاورزان به خصوص در شرایط نامناسب آب و هوایی می شود.

کلیدواژه ها:

ارزیابی مشارکتی روستایی ، امنیت غذایی ، تاب آوری ، سیستم های بازاربنیان ، سیستم های معیشتی