رویکردی نوین در اولویت بندی حفاظتی کلان اکوسیستم های خشکی کشور

توصیف و تعیین خصوصیت و جایگاه مکانی اکوسیستم ها در مدیریت سرزمین، حفاظت زیست بوم ها و تنوع زیستی، نقش به سزایی دارد. از طریق شناسایی و طبقه بندی اکوسیستم ها و انتشار جغرافیایی آنها می توان به انتخاب مناطق حفاظتی معرف اقدام نمود. همچنین، آرایش و همسایگی اکوسیستم ها می تواند تسهیل کننده الگوهای مناسب استفاده از سرزمین باشد، موضوعی که در اثربخشی نتایج آمایش سرزمین نقش دارد. در مطالعه حاضر، دو هدف شناسایی اکوسیستم های خشکی کلان کشور و توزیع فضایی آنها در استان ها در نظر گرفته شد تا اولویت استان ها بر اساس برخی شاخص های ساختاری اکوسیستمی برای انتخاب مناطق معرف حفاظتی آشکار شود. برای این منظور شاخص های حضور، تنوع و یکنواختی اکوسیستم ها همچنین شاخص تشابه جاکارد مورد استفاده قرار گرفت. شناسایی اکوسیستم ها براساس معیارهای زمین اقلیمی و پوشش گیاهی صورت گرفت. به این منظور از لایه های رقومی ارتفاع، طبقات اقلیمی دومارتن و تیپ گیاهی کشور استفاده و همپوشانی و تلفیق لایه ها در محیط نرم افزار ArcGIS ۱۰.۲ انجام شد. نتایج نشان داد، ۲۱ اکوسیستم خشکی کلان در سطح کشور قابل شناسایی است که پس از تحلیل موقعیت استانی معلوم شد استان اصفهان از نظر انتخاب مناطق معرف حفاظتی در اولویت نخست قرار دارد، پس از این استان، سمنان، فارس، کرمان و گلستان در اولویت دوم و استان اردبیل در اولویت سوم قرار گرفتند. همچنین، بر اساس تشابه اکوسیستمی، ۱۲ گروه استانی تشخیص داده شد که استان های هر گروه می توانند از الگوی انتخاب مناطق تحت حفاظت، مستقل از گروه دیگر برخوردار شوند. همچنین در فرایند برنامه ریزی مدیریت پایدار سرزمین، گروه های مستقل، از الگوی توان سنجی و ظرفیت یابی خدمات اکوسیستم مستقل برخوردار خواهند بود.

کلیدواژه ها:

کلان اکوسیستم های خشکی ، برنامه ریزی حفاظت ، اولویت بندی حفاظتی ، مدیریت پایدار سرزمین ، جغرافیای زیستی