بازشناسی هویت جمعی آیین علم برداری در روستای چشام با تحلیل نظام ابرساختار آیینی

آیین ها را می توان ظرفی برای بازنمایی حافظه تاریخی، فرهنگی و اعتقادی جوامع و به طور کلی هویت آن ها قلمداد کرد که واکاوی ساختار و محتوای آن، کلیدی است برای فهم ابعاد مختلف هویتی جوامع. در ایران و به ویژه در استان خراسان رضوی، با تنوع و و پیچیدگی بسیاری از آیین ها روبه روییم که پژوهش درباره آن ها برای بازشناسی هویت ملی و حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس کشورمان ضروری است. با وجود این اهمیت، خلاء جدی در این حوزه به ویژه در استان خراسان رضوی به چشم می خورد. پژوهش های موجود نیز به وابستگی آیین ها به یکدیگر و به عبارتی یکپارچگی آیین ها در قالب مجموعه ها یا ابرساختارهای آیینی بی توجه بوده اند؛ در حالی که آیین ها هویتی جمعی دارند که بازشناسی آن جز از طریق تحلیل نظام ساختاری حاکم بر ابرساختار آن ها امکان پذیر نیست. با توجه به ضرورت پرکردن خلاء موجود، پژوهش کیفی و مردم شناسانه پیش رو نمونه موردی علم برداری روستای چشام از توابع شهرستان داورزن استان خراسان رضوی را برگزیده است تا ضمن توصیف و معرفی ابرساختار آیین علم برداری آن در میان سایر ابرساختارهای آیینی محرم روستا، در مسیر رسیدن به هدف بازشناسی هویت جمعی مجموعه آیینی محرم در این روستا با استفاده از تحلیل نظام ساختاری علم برداری در چشام گام بر دارد. بنابراین، این پژوهش در پی پاسخ این سوال است که براساس نظام ساختاری مجموعه آیینی محرم روستای چشام با تمرکز بر علم برداری در این روستا، چگونه می توان هویت جمعی این مجموعه آیینی را بازشناسی کرد؟ نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد هویت آیین علم برداری چشام در سه نظام ساختاری کنش آیینی، کنش حسی، و اجرای روایت قابل بازشناسی است و محور نظام بخشی به این ساختار هویتی، روایت واقعه عاشوراست.

کلیدواژه ها:

هویت جمعی آیین ، ابرساختار آیینی ، آیین علم‎گردانی ، روستای چشام ، میراث ناملموس محرم