؛«اشتراک لفظی» در دیدگاه علامه طباطبایی با تاکید بر تفسیر المیزان

بررسی تفاسیر موجود از جنبه پایبندی به قواعد تفسیری، علاوه بر آنکه روش به کارگیری این قواعد را برای سایر قرآنپژوهان، روشن میسازد، موجب ارتقای برداشت های تفسیری نیز میگردد. یکی از قواعد موثر در تفسیر قرآن، توجه به «اشتراک لفظی» در مفردات قرآن است. در تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تمرکز بر تفسیر المیزان، به این سوال پاسخ داده شده است که مواجهه علامه طباطبایی (ره) در تفسیر خود، با این قاعده چگونه است؟ نتایج حاصله بیانگر آن است که علامه (ره) از قاعده اشتراک لفظی درکنار سایر مباحث ادبی و لغوی در تفسیر المیزان، استفاده کرده است. کاربرد این قاعده در المیزان در دو ساختار اشتراک لفظی و چند معنایی الفاظ، قابل طرح است که در ساختار اول میتوان به موارد متعددی از پذیرش یا رد علامه نسبت به اشتراک معنای الفاظ متباین و متضاد اشاره نمود. برای نمونه، علامه در الفاظ متباین، اشتراک لفظی واژه های «جعل» و « حسبان» را می پذیرد اما «رجز»، «اکمام» و «امت» را مشترک لفظی نمی داند. در الفاظ متضاد نیز با اضداد شمردن «عسعس» و «شعوب» موافق و با اضداد دانستن «ظن» و «قرء»، مخالف است. در ساختار دوم نظر علامه، در سه قالب استعمال لفظ در اکثر از معنا، تضمین و معنای ظاهری و باطنی الفاظ، قابل بررسی است. ایشان، استعمال لفظ در اکثر از معنا را نمی پذیرد ولی از تضمین و معانی باطنی الفاظ در کنار معنای ظاهری آنها، بهره می برد.

کلیدواژه ها:

اشتراک لفظی ، الفاظ متضاد ، الفاظ متباین ، تضمین ، چند معنایی