شناسایی مولفه های صله رحم از منظر آیات و روایات با محوریت تفسیر المیزان

هدف: یکی از مولفه های برجسته در سبک زندگی اسلامی، ارتباط با خویشاوندان است که اصطلاحا به آن صله رحم می گویند. از آنجا که فواید بسیاری برای صله رحم مترتب است، در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت «علیهم السلام» انجام آن بسیار مورد تاکید واقع شده است. ابهام در عناصر و مولفه های اساسی که صله رحم را محقق می کنند، مسئله ای بود که پژوهشگر را به انجام این پژوهش با در نظر گرفتن آراء علامه طباطبایی «ره» سوق داد. از این روی، هدف از پژوهش حاضر «استنباط مولفه های اساسی صله رحم از منظر آیات و روایات» است به گونه ای که فرد مسلمان با هدایت رفتارهای خود بر اساس این مولفه ها بتواند نسبت به تحقق صله رحم، آنچنان که باید، اطمینان حاصل نموده و مصادیق واقعی صله رحم را تشخیص دهد. روش: با عنایت به ماهیت مسئله، پژوهش حاضر به لحاظ نوع داده کیفی است و به لحاظ روشی، اسنادی با رویکرد توصیفی - تحلیلی و از لحاظ گردآوری اطلاعات کتابخانه ای می باشد. یافته ها: از مجموع آیات و روایات مورد بررسی، ۳ مولفه اساسی برای چگونگی انجام صله رحم به دست آمد. این مولفه ها به ترتیب عبارتند از: «عدم آزار و اذیت»، «دیدار»، و «حسن خلق». نتیجه: نتایج حاکی از آن است که برای تحقق صله رحم، وقوع سه عنصر ضروری است. نخست اینکه صله رحم مشروط بر عدم آزار و اذیت خویشاوندان است. در مرحله بعد مشروط بر دیدار و ملاقات حضوری است به طوری که این دیدار نه تنها باید عاری از هر گونه آزار کلامی و غیرکلامی باشد؛ که باید متضمن حسن خلق نیز باشد. پس هر رفتاری که مشتمل بر این مولفه ها باشد می توان آن را مصداقی برای صله رحم دانست. کاربردها و پیشنهادها: بر اساس این نتایج، به نظر می رسد باید در برخی از تصورات رایج در خصوص صله رحم بازنگری صورت گیرد؛ از جمله اینکه حضور مجازی یا ارتباطات صرفا کلامی یا تلفنی بدون هیچ عذر موجهی نمی تواند مصداقی کامل برای صله رحم شمرده شود. به هر روی، نباید اجازه داد مولفه «دیدار حضوری» به عللی همچون غلبه تکنولوژی های ارتباطی نادیده گرفته شود، اگر چه در هنگام بروز برخی رخدادها همچون شیوع بیماری های واگیر مانند کرونا ممکن است این اصل به صورت اقتضائی و موقت تعطیل شود. به این ترتیب، به نظر می رسد ارتباط حضوری به دلیل نقش حتمی آن در تالیف قلوب انسان ها و رفع برخی عوارض روانی ناشی از انزوا، هیچگاه نباید فراموش شود. همچنین افراد جامعه باید بیاموزند که تنها دیدار و آزار نرساندن به خویشان کافی نیست بلکه این ارتباط را باید در حد توان خود با خوش رفتاری و نیکوکاری همراه سازند تا فوائد و ثمرات صله رحم برای جامعه به دست آید.

کلیدواژه ها:

صله رحم ، سبک زندگی ، سبک زندگی اسلامی ، مصادیق صله رحم ، تفسیر المیزان ، علامه طباطبایی