ضرورت و تصادف در رساله ی دکتری مارکس

مطابق تفسیر مارکس در رساله ی دکتری اش، در دستگاه دموکریتی، اتم ها در خلا طبق ضرورتی کور حرکت می کنند. اطلاق لفظ تصادفی به نظام دموکریتی دلالت بر حرکت پیش بینی ناپذیر یا بدون علت اتم ها ندارد؛ بلکه حاکی از عدم وجود طرح و نقشه ی پیشین یا غایتی مشخص در خلق جهان هاست. گویی که اتم ها به سمت و سویی می روند که انتهای مسیر آن، خلق عوالم است. اپیکور برخلاف دموکریت قائل به وجود ضرورتی تخطی ناپذیر در حرکات اتم ها نیست و انحراف اتم از خط مستقیم را به عنوان سنخی حرکت تصادفی وارد نظام اتمیستی اش می کند. با انحراف به مثابه حرکتی تصادفی است که اساسا خلق جهان ها آغاز می شود. پس پایه ی خلق جهان ها، تصادف {یا بخت} است. اپیکور هم قائل به حرکت تصادفی اتم هاست، هم در روند خلق جهان ها هیچ طرح و نقشه ی پیشینی ای را مفروض نمی گیرد. تصادف اپیکوری، هم حاکی از نفی غایت است و هم حاکی از حرکات تصادفی اتم ها در انحراف از خط مستقیم.

کلیدواژه ها:

مارکس ، دموکریت ، اپیکور ، ضرورت ، تصادف