بررسی پراکنش فضایی و روند غلظت گرد و خاک در غرب آسیا و ارتباط آن با متغیرهای اقلیمی

گردوخاک یکی از شاخص­های مهم تغییر اقلیم است. با این حال، پیوند بین گرد و خاک و اقلیم به دلیل بازخوردهای مستقیم و غیرمستقیم در سامانه زمین بسیار پیچیده است. این مطالعه پراکنش فضایی و روند گردوخاک­های غرب آسیا و ارتباط آن­ها را با متغیرهای اقلیمی دما، بارش و تندی باد مورد بررسی قرار داده است. بدین منظور برای بررسی پراکنش فضایی روند غلظت گردوخاک از برونداد متغیر غلظت گردوخاک مجموعه داده MERRA-۲ و برای بررسی متغیرهای اقلیمی، مجموعه دادهAgERA۵  استفاده شد. تغییرات فصلی غلظت گرد و خاک به خوبی چشمه­های فعال گرد و خاک در منطقه مورد مطالعه را مشخص کرد. بررسی کارایی متغیرهای اقلیمی دما، بارش و تندی باد نشان داده است مجموعه دادهAgERA۵  دما را با کارایی بالاتری نسبت به بارش و تندی باد در ایستگاه­های نماینده پهنه­های اقلیمی در غرب آسیا برآورد می­کند. از بین سه متغیر مورد بررسی، تندی باد کارایی به نسبت کمتری را نسبت به دما و بارش نشان داده است. به­طور کلی مجموعه دادهAgERA۵  دارای کارای قابل قبولی در برآورد متغیرهای اقلیمی است و در مناطق فاقد داده از این مجموعه داده می­توان به عنوان یک داده جایگزین استفاده کرد. نتایج نشان داد که متغیرهای اقلیمی نقش کلیدی را در تغییرپذیری غلظت گردوخاک در منطقه مورد مطالعه دارند، بطوریکه مناطق منطبق بر باد شمال تابستانه و باد ۱۲۰ روزه سیستان بالاترین غلظت گردوخاک سالانه را دارند. بالاترین ضریب همبستگی بین غلظت گردوخاک با دما در ماه­های گرم سال به بیش از ۸/۰ و با تندی باد در ماه­های ژانویه تا می و نوامبر تا دسامبر بیشتر از ۶/۰ و همبستگی آن با بارش در ماه­های سرد سال ۷/۰– محاسبه شده است. غلظت گردوخاک روند افزایشی را در مناطق بیابانی ربع الخالی، النفود، الدهنا، بین النهرین، بیابان­های عراق و سوریه داشته به­طوری که از ماه­های مارس تا اوت (بهار و تابستان) روند افزایشی غلظت گردوخاک در سطح ۰۵/۰ معنی­دار است. بالاترین شدت روند افزایشی در فصول بهار و تابستان در مناطق بین النهرین، بیابان­های عراق، سوریه و یمن، دشت سیستان و بیابان تار در پاکستان و جنوب شرق ایران مشاهده شد.

کلیدواژه ها:

روند گردوخاک ، غلظت گردوخاک ، غرب آسیا ، مجموعه داده MERRA-۲