نشانه شناسی نقوش میناکاری دوره صفوی

بررسی عناصر نشانه شناسی در آثار هنری وابسته به درک منتقد نسبت به جامعه و مفاهیم و حیات اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی دوران شکل گیری اثر هنری دارد. بنابراین در این پژوهش که با هدف نشانه شناسی نقوش میناکاری دوره صفوی انجام شد، ضمن تعاریف ارائه شده از نشانه شناسی و نشانه شناسی شناختی به کلیت درباره وضعیت سیاسی و اجتماعی دوران صفوی و همچنین وضعیت هنرمیناکاری در آن دوران پرداخت شد. سپس با معرفی الگوهای استفاده شده در نقوش میناکاری ، این نقوش که شامل نقوش اسلیمی ، ختایی و گل و مرغ بودند مورد تحلیل قرار گرفت . نتایج نشان داد که پایه الگوی نقوش بر اساس طرحوارهای از پیچش گیاهان استفاده شده است که با توجه به زمینه دینی و مذهبی آن دوران می توان هنر دوره ی صفویه را در راستای مدح و ستایش خداوند دانست . همچنین استفاده از برخی شمایل حیوانات مانند سیمرغ، شیر و غیره که در ایران باستان هر یک نمادهایی قابل احترام و تا حدی مقدس بودند و نشانه در ذهن ساتع می شود که هنرمند ایرانی سعی در حفظ و پیوند دادن مفاهیم عرفانی ایران باستان و با مفاهیم عرفانی اسلامی دارد که در دیدگاه نشانه شناختی نوعی مبارزه پنهان برای حفظ باور و فرهنگ ایران باستان تلقی می شود. در نهایت می توان گفت در آثار میناکاری دورهی صفوی از هر سه نوع نشانه یعنی نشانه ی شمایلی ، نمایه ای و نمادین استفاده شده است و از ویژگی های نشانه شناسی این دوران جنبه انتزاعی آثار است که اغلب در زمینه ای عرفانی رقم می خورد.

کلیدواژه ها:

نشانه شناسی ، نشانه شناسی شناختی ، میناکاری ، صفوی ، هنر ایرانی -اسلامی