موزه هایی به وسعت زمین؛ توانمندی های ژئوتوریسمی منطقه آذربایجان-شمال غرب ایران

توسعه و گسترش روز افزون صنعت گردشگری، مفهوم نوینی با عنوان ژئوتوریسم یا زمین گردشگری را به این حوزه وارد کرده است که به معرفی پدیده های زمین شناسی با حفظ هویت بومی، زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی آنها با هدف توسعه پایدار این صنعت می پردازد. در این پژوهش، به بررسی توانمندی های ژئوتوریسمی منطقه آذربایجان در شمال باختری ایران، واقع در میانه کمربند برخورد صفحه های عرب-اوراسیا، تلفیقی از ویژگی های تقسیمات زمین شناسی ایران همچون؛ ایران مرکزی، البرز، زاگرس، نوار آتشفشانی ارومیه-دختر، نوار دگرگونی سنندج-سیرجان و کمربند افیولیتی ایران را در خود جای داده است. بدین مفهوم که می توان در این پهنه، عصاره ای از پدیده ها بدیع زمین شناسی ایران را بصورت تجمیعی در مساحت موزه ای به وسعت آذربایجان مشاهده کرد. مهمترین اثر ژئوتوریسمی این پدیده ها برای گردشگران را می توان در آشنایی آنها با مبانی و زنجیره ارتباطات زایشی، فرایند شکل گیری و تاریخ تکامل زمین دانست. پدیده هایی همچون، آتشفشان سبلان و چشمه های آبگرم آن، طبقات الوان مارنی اهر، بازالت های منشوری ماکو، چشمه های تراورتن ساز آذرشهر، سلماس و قره ضیاءالدین، دایک های حاشیه رود ارس، موزه فسیل پستانداران در مراغه، ژئوپارک ارس، افیولیت های خوی-چالدران و بازالت های بالشی به عنوان باقیمانده گوشته زمین و پوسته اقیانوسی و پدیده های کارستی متعدد، از جمله بارزترین نمونه از جاذبه های ژئوتوریسمی آذربایجان بشمار می آیند. علاوه بر آن، ساختارهای گسلی و سایر پدیده های مخاطرات زمین از جمله رخنمون گسل های تبریز، مراغه، مغان و نیز اثر سطحی گسل در ترانشه جاده های همچون تبریز-تهران، مرند-خوی و مسیر راه آهن بستان آباد-میانه، موزه دیرینه لرزه شناسی گسل های تبریز و خوی، آثار ویرانی باستانی در نزدیکی شهر دوزدوزان سراب در اثر زمین لرزه گسل دوزدوزان، آثار تخریب قبور قبرستان ملهم سلماس در اثر زمین لرزه ۱۹۳۰ م. سلماس، ایجاد دریاچه نئور اردبیل و قوری گل بستان آباد در اثر پویایی گسل های نئور و تبریز و حوضه کششی چالدران همگی بیانگر ارتباط زمین و رخداد زلزله بوده و می توان در قالب مفهوم جدیدی با عنوان ژئوتوریسم مخاطرات توصیف کرد. علاوه بر اهداف مدنظر گردشگری، مهمترین هدف از این نوع ژئوتوریسم را می توان، درک عمیق تر و عینی واقعیت های مخاطره آمیز زمین با امید بهبود ساخت و سازهای مسکونی و غیرمسکونی پیش روی بشر دانست.

کلیدواژه ها:

ژئوتوریسم ، ژئوتوریسم مخاطرات ، زمین شناسی ، آذربایجان ، موزه