مطالعه سفال نقش کنده موجود در موزه رضا عباسی و مجموعه ساتبیز

شیوه نقش کنده یکی از تکنیک های تزیین در هنر سفالگری ایران می باشد که از سابقه ای طولانی برخوردار است. محققان عناوینی مانند نقش کنده، خراش دادن، حکاکی و اسگرافیتو را شامل حکاکی خطوط باریک بر سطح سفال و گاه بر سطح گلابه و تراشیدن گلابه و سفال می دانند که نتیجه نهایی سطح برجسته ای با ظرافت و پیچیدگی های خاص و هم چنین ایجاد تاکید کنتراست رنگ ها و نقش ها می شود. این شیوه در متون قدیمی «اسگرافیتو» نامیده می شود. اسگرافیتو از کلمه اسگرافایر ایتالیایی گرفته شده که به معنای خراش دادن است و بر تکنیکی در سفالگری اسلامی اطلاق می شود که در آن شی با یک روکش گلی نازک پوشانده می شود و سپس طرح بر روی آن قبل از لعاب اصلی حکاکی می شود. این شیوه نیاز تعدادی زیادی از شهرنشینان کم درآمد و یا روستاییان را به ظروف دارای تزیینات لعابی، براورده ساخت و شکلی از سفال را به جهان عرضه داشت که تا قرن ها بر جای ماند. تکنیک نقش کنده زیرلعاب(اسگرافیتو) در دوران اسلامی ایران به انواع مختلفی کار می شد. متخصصان سفال اسلامی در کتاب ها و تحقیقات خود، سفال با نقش کنده را به گروه های گوناگون از قبیل، نوع آمل، نوع آقکند، شاملووه یا گروس تقسیم نموده اند. این تقسیم بندی بیشتر بر مبنای تکنیک و ساخت سفالینه ها صورت پذیرفته است که از مطالعه تصاویر نمونه ها نیز مشخص می گردد.مقاله حاضر در راستای پاسخ به سوال پژوهش؛ دو نمونه سفال نقش کنده موجود در موزه رضا عباسی و مجموعه ساتبیز دارای چه ویژگی های بصری و تکنیکی است؟، به مطالعه و بررسی سفال نقش کنده می پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و ابزار گرداوری اطلاعات کتابخانه ای، میدانی و استفاده از وبگاه های معتبر است. جهت نیل به هدف پژوهش یک نمونه سفال نقش کنده منسوب به آقکند در موزه رضا عباسی و یک نمونه در مجموعه ساتبیز مورد توصیف و تحلیل از منظر نقش و تکنیک قرار می گیرد. در نهایت بررسی ویژگی های تصویری و طبقه بندی نقوش در نمونه های فوق الذکر به گروه نقوش حیوانی، نقوش گیاهی و نقوش هندسی از نتایج پژوهش است.

کلیدواژه ها:

سفال نقش کنده ، سفال اسگرافیتو ، سفال نوع آقکند ، موزه رضا عباسی ، مجموعه ساتبیز