عناصر هنر شیعی در نگارگری و کتیبه نگاری تیموریان و صفویان

واقعیت آن است که هنر شیعی در بیشتر موارد همان هنر اسلامی در ایران است و تفاوت بارزی در این میان دیده نمی شود. هنر شیعی در بسیاری از جنبه ها از نظر سبک و مواد و مصالح به کار رفته قابل تمایز از هنر اسلامی در ایران نیست. اگر به تاریخ نگارگری در ایران توجه کنیم، حضور چهره امامان شیعه از همه سبکی در نگارگری پیروی می کند که در هنر اسلامی یا ایران وجود داشته است، در معماری هم می توان همین قاعده را جاری دانست.اصول معماری مساجد که در آن آثاری از تعلقات شیعی معماران دیده می شود. ازنظر سبک و به کار گیری عناصر و مصالح تفاوت بارزی با مساجدی که در دوره ها و سلسله های غیرشیعی ساخته شده ندارد. عناصر شیعی در هنر اسلامی در ایران تحت تاثیر شرایط تاریخی در دوره های تاریخی مختلف و متفاوت است، در برخی از دوره ها بویژه آل بویه - تیموریان و صفویان حضور عناصر شیعی کاملا پررمگ و بارز است. حال آن که در دیگر دوره ها این عناصر یا پنهان اند یا با درخشش و تمایز اندکی ارائه شده اند از این رو می توان گفت که تحول عناصر شیعی در ایران با تحول تاریخی شیعه در ایران کاملا مرتبط بوده است. روح شیعی پیش از هرچیز با معماری و خوشنویسی پیوند یافته است تا نگارگری.از زمانهای قدیم نوشته های خطی تنها وسیله تزئین شمرده می شد و از تصاویر خبری نبود و از آن ها بعنوان منابع تاریخی قدیمی استفاده می گردید، با آمدن اسلام قرآن که حامل سخنان خداوندی می باشد بعنوان موضوعی ارزشمند وبا مفاهیم عالی به استخدام هنرمندان خطاط و کتیبه نگار درآمد و هنرمندان با استفاده از هنر خط به تزئین اماکن مقدس چون مسجد، امام زاده، خانقاه و مدارس مذهبی پرداختند.هنرمندان مسلمان نه تنها از قرآن برای تزئین اماکن مقدسه استفاده می نمود بلکه از آیات ملکوتی قرآن برای تزئین اشیاء روزمره و ظروفی چون بشقاب، کاسه، چراغ ها و پایه شعمدانهای ساخته شده از فلز، سنگ، چوب، و همچنین پارچه استفاده کردند. صرف نظر از جنبه زیبایی و تزئینی این خطها حضور خداوند را در هرجا از جمله مسجد و هنگام خوردن و آشامیدن ستایش می کنند زیرا بشقابها و کاسه هایشان با کلمات خداوندی تزئین شده است. بنابراین هنرمند مسلمان همیشه سعی داشته است با استفاده ازاین خطوط حضور ایمان و به وجود او انعکاسات معنوی سخنان اولیای خدا و ادعیه را در همه جا برای مسلمانان تداعی می کند. بطور کلی هنرمندان مسلمان همواره کوشیده اند تا آثارشان از نظر شکل و تزئینات و رنگ بیشترین همگامی و تفاهم را با نیازهای روحی و جسمی انسان را داشته و از این طریق محلی آرام، دلپذیر و زیبا برای انسان فراهم آوردند وهمچنین است که مسلمانان وقتی پا به درون مسجد یا اماکن مقدسه می گذارند کلمات خداوندی نوشته بر در و دیوار مسجد آنها را به عبادت خداوند دعوت می کند و در حقیقت این کلمات و آیات خداوندی حضور خداوند را که با پدیدار شدن لطافت و زیبایی روح بدست می آید تداعی می کند.