واکاوی نقش چرخندهای حرارتی و دینامیکی در توفان‎های گردوغبار غرب ایران

در این تحقیق توفانهای گردوغبار در غرب ایران برای دوره زمانی ۲۰۲۲-۱۹۸۷ مورد بررسی قرار گرفته است، که شامل روزهایی است که تعلیق گردوخاک دید افقی را حداقل در سه ایستگاه هواشناسی به کمتر یا مساوی یک کیلومتر می رساند. با استفاده از تحلیل چشمی داده‎های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، دما، مولفه مداری (u) و نصف النهاری (v) باد در سطوح مختلف جو مربوط به ERA-Interim ، الگوی چرخند دینامیکی و حرارتی که از مهم ترین الگوهای چرخه گردوغبار غرب ایران هستند، جداسازی شدند. بررسی توزیع زمانی چرخندهای تفکیک شده نشان داد که چرخندهای حرارتی در ژانویه تا مه و چرخندهای دینامیکی در فصول گذار بیشینه رخداد را داشته اند. از نظر طول‎دوره چرخند حرارتی ۳۵ درصد و چرخند دینامیکی ۶۵ درصد بیش از ۱ روز گردوغبار ایجاد نموده‎اند. توفان های ناشی از وقوع چرخند حرارتی نسبت به توفان های ناشی از چرخند دینامیکی از شدت پایین تری برخوردارند، طول‎دوره کمتر و شدت پایین‎تر توفان‎های ناشی از چرخندهای حرارتی به ماهیت شکل‎گیری و اثرگذاری آنها مربوط می‎شود که به حرارت سطحی وابسته بوده و در مکان شکل‎گیری باقی می‎مانند. در توفان‎های ناشی از وقوع چرخند دینامیکی با توجه به موقعیت ایجاد چرخند در منطقه، بیشترین خیزش گردوغبار از کانون‎های غربی و جنوب‎غربی در کشور عراق بوده است، به نحوی که حدود ۴۰ درصد از این توفان ها از دریاچه‎های مرکزی و مخصوصا دریاچه ثرثار نشات گرفته اند. در حالی که در چرخند حرارتی کانون‎های واقع در نیمه جنوبی کشور عراق، شمال عربستان، کویت و جنوب غرب ایران در وقوع گردوغبار اثرگذارتر از سایر بخش‎ها در منطقه بوده است.

کلیدواژه ها:

ایران ، دیدافقی ، جبهه&lrm ، زایی ، کم&lrm ، ارتفاع بریده