علوم غریبه در قصاید خاقانی شروانی

علوم غریبه یکی از دو شاخه ی علوم در تقسیمات قدیمی دانش ها در نظام آموزشی مدارس اسلامی بوده است. این علوم به نیروهای مافوق طبیعت می پردازد و اسرار آن در نزد عالمانش پنهان می ماند. خاقانی شاعر بزرگ قصیده سرایی با علم و آگاهی از این علوم، آن را در اشعار خود گنجانده است. هدف این تحقیق شناسایی و میزان کاربرد این علوم در قصاید خاقانی است؛ بدین منظور از دیوان اشعار وی استفاده شده است تا نقش اثرگذار این علوم بر قصاید وی مشخص شود. نتایج بدست آمده نشان می دهد که خاقانی به انواع علوم غریبه به خصوص "خمسه ی محتجبه" که عبارت است از علوم «کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا» علم و آگاهی کامل داشته و با توجه به کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن به این علوم پرداخته است و این علوم بیشتر در قصاید مدحیه و رثائیه وی دیده می شود که به علم کیمیا «علم اکسیر» و علم لیمیا «علم طلسمات» و سیمیا «علم خیالات» اشاراتی داشته است. خاقانی را به علم هیمیا که علم تسخیرات و علم ریمیا که علم شعبدات است؛ التفاتی نیست.

کلیدواژه ها:

علوم غریبه ، کیمیا ، سحر ، تعویذ ، قصاید ، خاقانی.