بازخوانی وجوه اشتراک و افتراق بین اندیشه ایرانشهر و شهر ایرانی اسلامی

اصول، قواعد و الگوهای انتظام بخش در شهر ایرانی _ اسلامی، همواره یکی از دغدغه های شهرسازی در ایران است. انتظام شهر ایرانی  اسلامی در هماهنگی و اشتراک گفتمانی ایران و اسلام در شهر است؛ به طوری که شهر برپایه اصولی شکل گیرد که برگرفته از تعالیم اسلامی بوده و همچنین از جهان بینی و فرهنگ جامعه ایرانی تاثیرپذیر باشد. هویت حاصله این شهر مبین این امر است که عمل به قوانین و احکام شریعت در کنار حکمت ایرانی زندگی در شهری را رقم می زند که راه رسیدن به سعادت و آرامش را برای ساکنانش فراهم کرده است. پس از پذیرفتن این امر که شهر ایرانی اسلامی تجلی کالبدی حکمت ایرانی در چهارچوب مبانی و اصول اسلامی است، تنها نکته مبهم در این میان، روشن نبودن نسبت و چگونگی رابطه بین اندیشه ایرانشهری و شهر ایرانی اسلامی و شاخص های این دو مفهوم است. پژوهش حاضر درصدد است با بررسی اشتراک و افتراق میان این دو، از راه بررسی شهر های ایرانی دو دوره تاریخی قبل و بعد از اسلام با روش توصیفی  تحلیلی و تحلیل محتوای متون با رویکرد کیفی و شیوه های مطالعه اسنادی و کتابخانه ای سهم هریک از این دو را مشخص کند و شاخص ترین اشتراکات را بیان دارد تا بتوان به چهارچوبی در این زمینه دست یافت. نتایج این پژوهش مهم ترین افتراق این دو رویکرد را اندیشه ایرانشهری مبتنی بر الگوی شهریاری و پادشاهی قلمروی ایرانیان بیان کرده است؛ اما مبانی شهر اسلامی بر اعتقادات، احکام و اخلاق اسلامی استوار است. همچنین ایرانشهر در قلمرو جغرافیا، مناطق و شهرهای ایران در دوره های قبل و بعد از اسلام بوده و بر فرهنگ ایرانی اسلامی مبتنی است. در شهر ایرانی اسلامی نیز ضمن تاثیرپذیری از فرهنگ اسلامی و امتزاج آن با ویژگی های بومی مناطق مختلف، سبک ها و الگوهای گوناگونی در ابعاد مختلف خلق شده است.

کلیدواژه ها:

شهر ایرانی اسلامی ، اندیشه ایرانشهر ، شریعت اسلام ، الگوی شهریاری ، وجوه اشتراک و افتراق