نمادشناسی جنبه های عرفانی- اسلامی و ادبی نقش طاووس در سردر بناهای دوره اسلامی و عصر صفویه

اندیشه های اساطیری و سپس حکمی و فلسفی ایرانیان در طول تاریخ بر ساختار هنر و معماری موثر بوده و به زبان زیباشناختی ویژه ای بدل گشته و بازتاب تطور این اندیشه ها و اعتقادات به شیوه های گوناگون در صور مختلف هنر ایران نمود یافته است .نماد یکی از ابزارهای معرفت و کهن ترین روش بیان، محسوب می شود. از نماد های پرکاربرد که در دوران اسلامی در مظاهر عرفانی، فرهنگی، هنر و ادبیات به صور مختلف دیده می شود، نماد «طاووس» است که پیشینه کاربرد نقش آن در هنر ایران، به دوران پیش از اسلام، باز می گردد. در ارتباط با ماهیت این نماد، این پرسش مطرح می گردد که تفسیر به کار رفته نقش «طاووس» از دیدگاه عرفانی- اسلامی و ادبیات ایران چگونه در سردربناهای صفوی تجلی یافته است؟ این پژوهش برای پاسخ به این سوال محوری، نقش طاووس را در سردرمسجد امام، مدرسه چهارباغ، کاخ هشت بهشت، حرم مطهر رضوی، حرم گوهرشاد و امامزاده هارون ولایت که جملگی از ابنیه صفوی هستند (یا در دوره ی صفویه دارای تعمیرات بوده اند) و پیوند آن با حکمت های نظری حاکم بر فضا، طی روندی دوسویه، با توجه به اسناد عینی موجود در بناها به روش استنادی – تفسیری بررسی خواهد کرد. طبق یافته ها، عصر صفویه و زنده شدن معانی عرفانی – مذهبی، سبب بروز تاثیرات فرهنگی، بر معماری زمان خود واستفاده از معانی عرفانی ایران، در ساخت بناها شد. یافته های گردآمده از طریق مقایسه و تحلیل محتوا در ارتباط با نماد و نقش «طاووس»، از دو دیدگاه ادبی و عرفانی-اسلامی، می تواند بیانگر نگرش باطنی به نماد طاووس در بناهای صفوی و.تاکید بر ضرورت مبحث امامت در باور شیعه، راهنمایی برای هدایت شوندگان، نابود کننده اهریمن، افزاینده برکت و نعمت و همچنین نماد گستردگی کیهانی ذات، دانست که با مقوله الوهیت پیوند دارد.

کلیدواژه ها:

نمادشناسی اسلامی ، نمادشناسی عرفانی ، بناهای اسلامی ، صفوی ، نقش طاووس