کرامیان و تحولات سیاسی و اجتماعی نیشابور در قرون میانه

کرامیه ازجمله فرق کلامی منشعب از مذهب تسنن است که توسط ابوعبدالله محمد بن کرام سجستانی در زمان حکومت طاهریان در خراسان پایه­گذاری شد و در نیشابور صاحب نفوذ فراوان گشت. کرامیه تنها یک فرقه کلامی نبود، بلکه آموزه­های آن نشان از مذهب و مکتبی فقهی داشت که سبک و سیاق ویژه­ای از زندگی اجتماعی و مسائل مرتبط با آن را به پیروان خود ارائه می­داد. همچنین پیش­گامی آنان در ایجاد خانقاه به مثابه محلی برای آموزش علوم اسلامی و سیر و سلوک عرفانی در نیشابور و جهان اسلام نیز عامل مهم و اثرگذاری در تحولات اجتماعی بود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع و تحقیقات کتابخانه­­ای و با اتکاء به روش توصیفی- تحلیلی به چگونگی ظهور و قدرت­یابی کرامیان در شهر نیشابور بپردازد و چگونگی عقاید و اعتقادات و نقش آن ها در تحولات سیاسی، اجتماعی و امنیتی این شهر در زمان مورد بحث را واکاوی نماید. پرسش اصلی این پژوهش حول این محور شکل گرفته است که چه عواملی باعث شد تا اقدامات کرامیان مسبب تغییر و تبادلات گوناگون در لایه­های اجتماعی، سیاسی و امنیتی شهر نیشابور در دوره تاریخی مورد بحث شود؟ یافته­های پژوهش نشان می­دهد که تظاهر به زهد و تقوی، نزدیکی تدریجی به برخی قدرت­های زمانه، حب مقام و ریاست، اجحاف و تعدی، جنگ­های فرقه­ای و به راه انداختن دستگاه تفتیش عقاید، ازجمله ابزاری بودند که کرامیان از آن ها برای نیل به اهدافشان در شهر نیشابور بهره بردند و بدین گونه اوضاع سیاسی، اجتماعی و امنیتی این شهر را تحت تاثیر قرار دادند.

کلیدواژه ها:

کرامیه ، ابن کرام ، ابوبکر بن محمشاد ، نیشابور ، طاهریان ، سامانیان ، غزنویان