تاثیر تجارت در جاده ابریشم بر ظهور و تحرک اجتماعی سرداران ترک (مطالعه موردی غزنویان)

عوامل جغرافیایی مبنای بسیاری از حوادث سیاسی و حرکتهای اجتماعی می­باشد و در این بین جاده ابریشم به عنوان یک عامل جغرافیایی مستقل همواره آبستن بسیاری از حوادث و نقل و انتقالهای سیاسی، فرهنگی و تجاری بوده است. ازجمله تسهیل انتقال کالاهای تجاری؛ به ویژه انتقال بردگان به جهان اسلام که به عنوان کالای انسانی هم زینتبخش دربار شاهان، خلفا و مجالس اعیان بوده و هم شق دیگری برای نیروی نظامی و حرکتهای اجتماعی و سیاسی مستقل بودهاند. کارکرد اخیر در مورد غزنویان مصداق دارد، چنانکه از معدود سلسلههایی محسوب می­گردد که شالوده تاسیس حکومت آنان، بر پایه تجارت بردگان در مسیر جاده ابریشم بوده است. این تحقیق در پی پاسخ به این پرسش است که تجارت در جاده ابریشم چه تاثیری بر ظهور و تحرک اجتماعی سرداران ترک؛ به ویژه امیر سبکتکین غزنوی داشته است؟ پاسخ را بر مبنای این فرضیه قرار دادیم، که عوامل اقتصادی و تجاری در ظهور و نیز تحرک اجتماعی سرداران ترک غزنوی تاثیر عمدهای داشته است. یافتهها حاکی از آن است که جاده ابریشم به دلیل عبور از میان قبایل صحراگرد که بردهفروشی میان آنان رواج داشت، به ویژه از گذرگاه برسخانیان در نوشجان از سرحدات ماوراءالنهر، بستر مناسبی برای نقش توامان سپاهیان مسلمان و بازرگانان در خرید و فروش و تامین نیروی کارزار بردگانی چون سبکتکین و دیگر غلامان فراهم آورده بود. از طرفی گسست اقتصادی غلامان از دولت سامانی و وابستگی اقتصادی به رهبران نوپای متجانس خویش، به ویژه در مورد آلبتکین و سبکتکین، زمینه تحرک اجتماعی آنان را در جهت بنیان دولتی مستقل فراهم آورده بود.

کلیدواژه ها:

غزنویان ، جاده ابریشم ، ماوراءالنهر ، تجارت ، سرداران ترک ، تحرک اجتماعی