ارزیابی انتقادی سیاست خارجی توسعه گرا در سپهر برنامه های چهارم و پنجم توسعه ج. ا. ایران

تدوین سند چشم انداز توسعه و پیش بینی لزوم توجه به سیاست خارجی توسعه گرا یکی از تحولات مهم نظام برنامه ریزی ایران از آغاز دهه ۱۳۸۰ به بعد بود. هدف این مقاله بررسی آسیب های ناشی از بی توجهی به سیاست خارجی توسعه گرا در قالب برنامه های چهارم و پنجم توسعه به عنوان اولین برنامه های تدوین شده بعد از اجرایی شدن سند چشم انداز است. این پژوهش با طرح این پرسش که چه عاملی باعث شد تا باوجود تاکید سند چشم انداز بر محورهای سیاست خارجی توسعه گرا، برنامه های چهارم و پنجم توسعه نتوانند در تحقق و اجرایی کردن این سیاست ها موفق باشند؟ با بهره گیری از روش توصیفی - تبیینی، به آزمون این فرضیه می پردازد که به نظر می رسد نوع برداشت و تفسیر دولت های نهم و دهم نسبت به سیاست های موجود در سند چشم انداز ۱۴۰۴، باعث شده است که سیاست های موجود در برنامه چهارم در تحقق سیاست خارجی توسعه گرا در عمل معطل مانده و برنامه پنجم نیز در حوزه نظر و عمل از سیاست خارجی توسعه گرا دور شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است دولت های نهم و دهم با تحریف سیاست خارجی تعامل گرای مدنظر سند چشم انداز در ارتباط با جهان، آن را به معنای مقابله با غرب و تعامل و دوستی با شرق و جهان سوم تفسیر کرد. این تفسیر باعث شد با اتخاذ سیاست خارجی تجدیدنظرطلبانه و تقابل گرایانه در مقابل غرب، توصیه های نظری تعامل گرایانه و توسعه گرایانه سند چشم انداز و برنامه چهارم توسعه در عمل معطل بماند. ادامه سیاست خارجی مواجهه جویانه احمدی نژاد در تدوین و اجرای برنامه پنجم توسعه نیز باعث شد تا در حوزه های عمل و نظر از سیاست خارجی توسعه گرا فاصله بگیرد.

کلیدواژه ها:

برنامه های چهارم و پنجم توسعه ، توسعه ، سند چشم انداز ، سیاست خارجی ایران ، سیاست خارجی توسعه گرا.