تاثیر باکتری های محرک رشد و ورمی کمپوست بر برخی پارامترهای رشدی، جذب عناصر غذایی و اسانس Satureja hortensis L. در شرایط تنش خشکی

سابقه و هدف: کمبود آب اثرهای نامطلوبی بر فرایندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، جذب عناصر غذایی، توسعه و تقسیم سلولی، تجمع و انتقال مواد غذایی داشته و بدین طریق موجب کاهش عملکرد گیاهان می گردد. کودهای زیستی باعث تحریک جوانه زنی، افزایش طول ریشه، فتوسنتز، در دسترس بودن و جذب مواد مغذی خاک و فعالیت میکروبی خاک در شرایط استرس زا می شوند. کاربرد کودهای ارگانیک مانند کمپوست و ورمی کمپوست برای بهبود انعطاف پذیری و عملکرد محصول نشان داده شده است. استفاده از اصلاح کننده های آلی می تواند باعث افزایش کربن و محتوی کل مواد آلی در خاک و همچنین افزایش تغذیه معدنی و ظرفیت نگهداری آب در خاک شود. هدف از این پژوهش، بررسی تنش خشکی، باکتری های محرک رشد و ورمی کمپوست بر عملکرد، میزان عناصر غذایی و اجزای اسانس گیاه مرزه است. مواد و روش ها: آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل: تنش خشکی در سه سطح (S۱: آبیاری کامل، S۲: قطع آبیاری در ۵۰% گلدهی و S۳: قطع آبیاری در اوایل گلدهی)، مایه کوبی شامل عدم مایه کوبی و مایه کوبی با باکتری سودوموناس ۱۵P و باکتری استرپتومایسس و ورمی کمپوست در چهار سطح (صفر، ۱، ۱.۵ و ۲ تن در هکتار) بود. قبل از کاشت بذرهای مورد نظر را در محرک های زیستی قرار داده و به صورت بذرمال آماده شد. بذر مرزه به صورت ردیفی با فاصله بین ردیف ها ۲۵ سانتی متر و فاصله روی ردیف ها ۲۰ سانتی متر و در عمق ۰.۵ سانتی متری کشت گردید. برای اعمال تیمار آبیاری، خاک مزرعه در افق ریشه های گیاه تا عمق ۲۰ سانتی متر با حفر پروفیل، بررسی شد. برای کنترل آب از روش وزنی استفاده گردید. ظرفیت مزرعه ای و نقطه پژمردگی دائم با استفاده از نمونه های دست نخورده در حالت ۲۴ ساعت پس از اشباع خاک برای ظرفیت مزرعه ای و قرار دادن در دستگاه مکش با ۱۵ اتمسفر فشار منفی برای نقطه پژمردگی دائم بدست آمد و مقادیر مربوط برای خاک در عمق صفر تا ۳۰ سانتی متر با توجه به لایه بندی خاک و از تفاضل آنها میزان آب قابل استفاده خاک تعیین شد. در طول آزمایش آب قابل استفاده (با توجه به مرحله رشدی گیاه) توسط سیلندر نمونه برداری خاک و انتقال به آون به صورت درصد وزنی رطوبت تعیین شد. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، وزن خشک شاخساره، وزن خشک ریشه، غلظت عناصر فسفر، پتاسیم و اجزای اسانس بودند. نتایج: براساس نتایج بدست آمده تنش خشکی، ورمی کمپوست و مایه کوبی با باکتری های محرک رشد بر پارامترهای اندازه گیری شده تاثیر معنی داری داشته است. به طوری که بیشترین میزان ارتفاع بوته (۶۲.۳۶ سانتی متر)، وزن خشک شاخساره (۲۸.۷۲ گرم)، وزن خشک ریشه (۶.۳۵ گرم)، جذب فسفر (۱.۳%) و میزان جذب پتاسیم (۲.۳%) در شرایط بدون تنش، کاربرد دو تن در هکتار ورمی کمپوست و مایه کوبی با باکتری استرپتومایسس و کمترین میزان ارتفاع بوته ( ۲۲.۳۳ سانتی متر)، وزن خشک شاخساره(۱۸.۳۳ گرم)، وزن خشک ریشه (۳.۰۷ گرم)، فسفر ( ۰.۸۵%) و پتاسیم ( ۱.۲%) در بسترهای کاشت بدون کاربرد ورمی کمپوست و بدون مایه کوبی با محرک های زیستی و در تیمار تنش قطع آبیاری در ابتدای گلدهی بدست آمد. همچنین بالاترین میزان کارواکرول (۶۲%) و گاما-ترپینن (۲۶/۹%) در تیمار تنش خشکی (قطع آبیاری در ابتدای گلدهی) و بسترهای حاوی ۲ تن در هکتار ورمی کمپوست در گیاهان مایه کوبی شده با باکتری استرپتومایسس بدست آمد. نتیجه گیری: کاربرد ورمی کمپوست همراه با باکتری های محرک رشد را می توان به عنوان کودهای کشاورزی پایدار حاوی میکروارگانیسم های مفید برای بهبود عملکرد رشد و اجزای اسانس گیاه مرزه در شرایط تنش خشکی و بدون تنش پیشنهاد کرد.

کلیدواژه ها:

اسانس ، باکترهای محرک رشد ، تنش خشکی ، مرزه ، ورمی کمپوست