بررسی تطبیقی عقد فاسد و باطل در قانون مدنی ایران و افغانستان

حقوق افغانستان به تبعیت از فقه حنفی، عقد غیر صحیح را به عقد باطل و فاسد تقسیم کرده است. این تقسیم بندی منحصرا عقودی را شامل می شود که انتقال مالکیت و سبب تعهدات طرفین است؛ مانند بیع، اجاره، هبه و...؛ اما در عقود غیرمالی مثل وکالت، وصایت، عقود مالی که در آن تعهدات طرفینی وجود ندارد و اعمال یک طرفی مثل طلاق و اقرار، بین فاسد و باطل تفاوت وجود ندارد. هم چنین در عبادات حنفی ها فرق بین فاسد و باطل نمی گذارند؛ زیرا اطاعت را محض می دانند. در نکاح قائل به تفصیل هستند. قبل از نزدیکی را باطل می دانند؛ اما اگر با عقد فاسد، نزدیکی صورت گرفته باشد، آثار عقد صحیح را بر آن مترتب می دانند؛ اما سایر مذاهب اسلامی و ازجمله مذهب امامیه، عقد باطل و فاسد را مترادف دانسته و بر هر دو حکم واحد و یکسان بار کرده اند. در فقه امامیه عقود صحیح غیرنافذ شباهت زیادی به عقد فاسد در فقه حنفی دارد؛ زیرا عقودی مثل عقد اکراهی، عقد فضولی و... با رضایت و اذن بعدی، تکمیل می شود و عقد از زمان انعقاد نافذ می گردد؛ اما در مذاهب مالکیه، حنبلیه و شافعیه، عقود یا صحیح هستند و یا باطل دیگر حد وسط ندارند.

کلیدواژه ها:

کلید واژها: عقد باطل ، عقد فاسد ، فقه امامیه ، فقه حنفی