مقایسه پاسخ های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی کلن های صنوبر دلتوئیدس (Populus deltoides) به رژیم های مختلف آبیاری

سابقه و هدف: محدودیت آب یکی از مهم ترین عوامل اقلیمی در ایران است که باعث ایجاد تنش های درونی در گیاه شده و نهایتا رشد آن را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به سهم قابل توجه صنوبر دلتوییدس (Populus deltoides) در زراعت چوب، آگاهی از اثرات تنش کم-آبی، تعیین آستانه ی پژمردگی و نیز میزان مقاومت کلن های مختلف صنوبر دلتوییدس نسبت به سطوح مختلف تنش خشکی ضروری به نظر می رسد. در پژوهش پیش رو، تاثیر تیمارهای تنش کم آبی بر روی ویژگی های رویشی، مورفولوژیک برگ، فیزیولوژیکی و روزنه ای نهال های کلن های صنوبر دلتوئیدس مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: به منظور انجام این تحقیق در اسفند سال ۱۳۹۴ به تعداد ۶۰ قلمه از چهار کلن صنوبر دلتوئیدس (P.d ۶۳/۵۱، P.d ۶۷/۵۱، P.d ۶۹/۵۵ و P.d ۷۷/۵۱) موجود در جنگل شصت کلاته تهیه و در نهالستان این جنگل در گلدان های پلاستیکی با خاک جنگلی، خاک برگ به نسبت ۱:۱ کشت و به مدت ۶ ماه در شرایط مشابه پرورش داده شدند. سپس ۷ نهال گلدانی ۶ ماهه مشابه از کلن های مورد مطالعه صنوبر دلتوییدس انتخاب و به گلخانه انتقال داده شد و تیمارها بر اساس ظرفیت زراعی مورد نظر، آبیاری و بعد به صورت هر روز از طریق توزین در حد ظرفیت مربوطه نگهداری شدند. تجزیه و تحلیل صفات مربوط به آنزیم ها (آنزیم پراکسیداز و آنزیم آسکوربات پراکسیداز)، رنگدانه ها (کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید)، زنده مانی و نیاز آبی به کمک آزمایش فاکتوریل دو عامله (تجزیه واریانس دو عامله) با هفت تکرار در هر سطح در قالب طرح کاملا تصادفی و سایر صفات با استفاده از تجزیه واریانس یک عامله (ANOVA) با هفت تکرار در هر سطح در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. اعمال تیمارهای تنش کم آبی از شهریور ماه به مدت دو هفته در هر سطح تنش در شرایط گلخانه ای در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد.یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از مطالعات ویژگی های رویشی، تنش کم آبی باعث تغییرات صفات ارتفاع ساقه، تعداد برگ، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، میزان آب ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، میزان آب ریشه، نسبت وزن ریشه به ساقه گردید. همچنین تنش از میان ویژگی های مورفولوژیکی برگ بر طول برگ، عرض برگ، نسبت طول به عرض برگ، ضریب شکل برگ، مساحت برگ، شاخص سطح برگ تاثیر معنی داری داشت در حالی که از پارامترهای ریز ریخت شناسی تنش کم آبی فقط باعث تغییرات عرض روزنه متفاوتی بین کلن های مورد مطالعه شد و نتایج این بخش از مطالعات کلن های P.d ۷۷/۵۱ و P.d ۶۳/۵۱ را به عنوان کلن های موفق تر نسبت به تنش کم-آبی نشان داد. بر طبق نتایج حاصل از آزمایش های فیزیولوژیکی با افزایش شدت تنش خشکی، میزان کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید کاهش یافت ولی میزان آنزیم پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز افزایش یافت، نهال ها از ۷۵ درصد ظرفیت زراعی به پایین تحت تاثیر تنش کم آبی قرار گرفتند و از طریق افزایش عکس العمل های فیزیولوژیکی مانند افزایش میزان آنزیم پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز تنش را تعدیل نموده و گیاه به خوبی با تنش های سطح ۷۵ % و ۵۰ % مقابله کرده است در این بخش کلن های P.d ۷۷/۵۱ و P.d ۶۳/۵۱ موفق تر از بقیه عمل نمودند.نتیجه گیری: به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که شروع فرایندهای پاسخ به تنش کم آبی از سطح ۷۵ % ظرفیت زراعی بوده به طوری که اگر به زیر ۵۰ درصد ظرفیت زراعی برسد مرگ آور می باشد بنابراین آبیاری نهال ها برای زراعت چوب یا تولید نهال در نهالستان با کلن های مورد مطالعه صنوبر دلتوییدس باید به گونه ای باشد که ظرفیت زراعی خاک از ۵۰ درصد، کاهش نیابد و در مقایسه بین کلن های مورد مطالعه ، کلن P.d ۷۷/۵۱ و P.d ۶۳/۵۱ به عنوان کلن های مقاوم تر به تنش کم آبی معرفی شدند.

کلیدواژه ها:

تنش کم آبی ، صنوبر دلتوئیدس ، فیزیولوژیکی و روزنه ای ، ویژگی های رویشی