کاربرد نقد تکوینی در نقاشی؛ مورد مطالعاتی یک پرده نقاشی از هنری ماتیس

نقد تکوینی برای نخستین بار در نیمه دوم قرن بیستم و در دهه ۷۰، با ابداع واژه پیشامتن توسط ژان بلمن نوئل، در فرانسه پدیدار شد. در این روش نقد، بجای پرداختن به اثر یا متن نهایی، فرآیند شکل گیری آن، مورد بررسی قرار میگیرد. از اینرو، به واسطه پیگیری عناصر و مستندات پیشامتنی و بررسی روابط میان آنها با متون پیرامونی اعم از پیرامتن، فرامتن و پیش متن، علاوه بر شناسایی علل دگرگونی پیشامتنهای یک متن، فرآیند آفرینش و تکوین آن، بازسازی میشود. نوشتار حاضر برآن است، با مطالعه یک پرده نقاشی از ماتیس به مثابه متنی تصویری، به تبیین چگونگی کاربرد روش نقد تکوینی در نقاشی بپردازد. لذا در این پژوهش، ضمن ارائه الگوی تحلیل تکوینی در مطالعه آثار نقاشی، به این پرسشها پاسخ داده شد؛ فرآیند آفرینش پرده نقاشی پیکره صورتی ماتیس چگونه است؟ کدام عناصر برون متنی و درون متنی در فرآیند تکوین آن، اثرگذار بوده اند؟ این مقاله، از منظر هدف، بنیادی و از جهت روش، توصیفی-تحلیلی است و داده های آن به شیوه اسنادی جمع آوری شده است. یافته های پژوهش نشان میدهد؛ ماتیس در تکوین این تابلو، از طراحی استفاده نموده است. به علاوه، پیرامتنهای این اثر شامل مدل، کپی برداری از آثار اساتید برجسته کلاسیک نقاشی، تاثیرپذیری از سزان در توجه به سازماندهی فضایی اثر، تاثیر کوبیسم در عدم پرداختن به جزئیات و تمام رخ نمایی فیگور، همچنین اثرپذیری از گوگن در استفاده از نمادهای تصویری و تاثیر نگرش نقاشی شرق نسبت به رنگ است.

کلیدواژه ها:

نقد تکوینی ، پیرامتنی ، فرامتنی ، پیشامتنی ، ماتیس